Zwilazkowiec Alliancer, December 17, 1974

              STR 13 "ZWIĄZKOWIEC" — BOzE NARODZENIE (Xmas) 1974 R Życzenia z Toronto
2 Życzenia z Toronto j£ Henryk Ochęduszko
1
I
Wesołych Siaąt Bożego Narodzenia
Szczęścia i Pomyślności ic Nowym Roku
u-szyitk-im
swoim Klientom i całe) Polonii
zasyłają
Louis Lunsky RO
Marvin Lunsky 0DMSC 'ń
$ 470 College Street — Toronto 4 Ont wi
V (Cor Markham) j£
n -- - w m m w """ m w w — +
(VV NŚAUJ7S4ETREDCEZCYZENIEJSZJVEOH'OŻRYOCCZZEYNEIA
-- j suoim Klientom i całej Polonii
°M składa
!: APTEKA
HARMA- -
D1SC0UNT
Bezpłatne podjecie i dostawa recept
Wysyłka lekarstw do Polski
2299 Dundas St W — Toronto Onr
Tel 533-793- 3
WESOŁYCH ŚWIĄT
t BOŻEGO NARODZENIA
REMENY
r HOUSE OF MUSIC LIMITED
PIANINA AKORDEONY
5 GITARY
Cokolwiek kupujecie w zakresie muzyki
— nabywajcie bezpośrednio
i od IMPORTERA
Odwiedźcie największy w Ontario
[ OŚRODEK MUZYCZNY REMENY
i 553 Queen St W — Toronto Ont
I Tel 363-196- 6
Cdk
'
tf
B
ki
— — ?
u
W"53 K
Ti- -J
ns ra
I
1
i
S
i£
i — &i„ifflm
i Jo-kcj-o
koI?u
sina da swej --Ssueiileił i całej folonii
S
Właśc A W MAKAREWICZ
Polska piekarnia — Codziennie posiadamy świeże
pieczywo jak makowniki — serniki — jabłeczniki
itd Specjalność nasza Wedding i Birthday Cakes
i Firma nasza dostarcza nasze
ciasta do skbpów po cenie hurtownej oraz na
wesela — zabawy i
490 Queen St W Tel 366-045- 9
#3£s
CENTER
ózczęśliwojo
FRANK DELICATESSEN
SBMkm:
WIĄZANKĘ NAJLEPSZYCH ŻYCZEŃ
ŚWIĄTECZNYCH i NOWOROCZNYCH
składa
SSfwfcGjfWM-- ' JBtJ
322 Dufferin St - Toronto 1Z6
Tel 531-1197-- 98
PRZYJEMNYCH i WESOŁYCH SWlĄT
BOŻEGO NARODZENIA
I DUŻO SZCZĘŚCIA W NOWYM ROKU
składa
Y ONYSCHUK
i Pracownicy Firmy
Y Onyschuk & Co Ltd
UBEZPIECZENIA WSZELKIEGO RODZAJU
oraz KUPNO-SPRZEDA- Ż REALNOŚCI
2406-- A Bloor St W - Toronto 21 Ont
Tel 767-540- 8
'A 388aiSfc
I
8I
I
ŻYCZY
i
8
1
I
I
8
8
żJSZ~
słynne pączki
partie
M6K
?JLZ I m ww Ib i
fl WESOŁYCH SW74T BOŻEGO NARODZENIA Eg
c J SZCZĘŚLIWEGO NOWEGO KOJCU fc?
S ijcrt tcsrystiim swoim Klientom i całej Polonii J I Trident Fuel Oil Ltd i
M Zamawiajcie oliwę w naszef firmie 3
S?S gdzie otrzymacie bezpłatna obsługę i czyszczenie §S
jgj Mówimy po polsku ff
'fi Właściciel firmy jest kwalifikowanym g?
k? mechanikiem fc? b 260 Jane St - Toronto - Tel 763-531- 2 ffi
6 M6S 3Z2 S
i
rzr-- m
Tu Kasprowicz pisał
Republika cz monarchia'' '
— y ulotce danej poci takim
t tuleni po niemiecku w okre
se Wiosn Ludów w Opolu —
uczeń miejscowego gimnazjum
(iomasal aie rownch praw dla
u-z:tki- ih i itapil otwarcie
przeciwko W hełmowi IV Au
tor podpisał Me pc-lm- m imię
niem i nazwkiem Ludwig
ion) Flinei
OsbJajac dzii ten arrhiwal-- n
pisan gotkiem dokument
z niemal) m zaskoczeniem do-str7ega-m
małe ' pot scrip
tum' Trzeba bac?jć młode-mu
16 letniemu republikanino-wi
?ł stI ponieva jego jcz
kiem macierz) itsm jest pJlkl
nie zai niemiecki
W tekc e ulotki jest rounw
mrio o me-zc7pliw- ej poł-ki- ei
ojczźnie i "mcm uisluckli
chci 'aterlan'l Polen )
Vie je~t to zresztą jeivn te-c- o
rodzą ui dokument W ak-tach
uczn owakich niemieckiej
szkoły średniej dla chłopców
— "Burgg) mnasium Oppeln"
piec7olowice z?romadzonch i
upoi7adkoanch pizez woje-wódzkie
archiwum w Opolu
wsstepuja liczne 'polonica' w
rodzaju adnotacji na temat
spraw mrodowościowch i jp-zkow- ch
W rubrvce "utraquistische
Schuler ' znjjdujenn uwagi do-tyczące
uczniów którzy władali
obydwoma je7kami: polskim i
niemieckim W rejestrach ma-n- i
nazwiska Damrnta Kozioł
ka Ligundy Klimasa Moc7-gem- b
Chrząszcza Z loku 1908
pochodzą zapis dot)czace Paw-ia
Piechaczka — pierwszego
polskieso powojennego starosty
w Opolu z roku 1916 1917 —
świadectwo odejścia Teodora
Glenska a z lat 1917-192- 0 —
Stefana Fethke E Krziwika i
Z KoraszewskiePo Sa tam też
zapiski o Kani Kwoczku i Wvr-uol- e
W latach 1929-193- 7 regu
larnie sporządzano wykaz ucz-niów
z polskim jeżykiem ojczy-stym
Z opinii gospodarza kla-- ł
wynika że słabo mówili oni
po niemiecku gchż w domu po-slusiw-ali
sio językiem polskim
A w szkole tej nie wolno hvlo
mówić po polsku Za to groziło
natychmiastowe wydalenie
Historia swoja sięga opolskie
Kimna7jum połowy XVII wieku
Powstało w roku 1668 z inicja-tywy
nskiego "Carolinum" Do
dziś jeszcze zachowały sie z
tamtych czasów budvnek (obec-nie
Technikum Mechaniczne)
przy ul Mondrzyka i stosy sta-rych
akt przejęte w swoim cza-sie
w dość nie uporzadkowa-n- m
stanie Nie zachowały sie
dokumenty z lat najwcześniej-szc- h
lecz dopiero od roku
1776 Ściślej mówiąc tylko je-dna
pozycja archiwalna pocho-dzi
z ostatniej ćwiartki wieku
XVIII Najwięcej archiwaliów
mamy z drugiej połowy XIX
i pierwszej XX wieku Fakty
oraz zdarzenia z ostatniego
okresu działalności tej placów-ki
żvja w pamięci i wspomnie-niach
uczniów W ich spisie z
roku 1927 figuruje nazwisko
Stefana Spychalskiego które-mu
pod ta data wystawiono
świadectwo odejścia
— Przeniosłem się wtedy do
katowickiego gimnazjum —
mówi mgr Stefan Spychalski
obecny adiunkt naukowo ba-dawczy
opolskieeo archiwum —
abv potem podjąć i ukończyć
studia w krakowskim Uniwer-sytecie
Jagiellońskim
Stefan Spychalski urodził sie
w Opolu gdzie jedna z ulic na-zwano
już po wojnie imieniem
i nazwiskiem jego ojca Stanisła-wa
— współzałożyciela i dyrek-tora
polskiego Banku Ludowe-go
prezesa Związku Spódziel-n- i
Śląskich i wiceprezesa I
Dzielnicy Związku Polaków w
Niemczech Uczęsczał w latach
1920-192- 7 do miejscowego gim-nazjum
znał więc wielu ucz-niów
a w szczególności tych
którzy otwarcie przyznawali sie
do polskości
— Należeli do tajnego koła
filaretów i zbierali się w miesz-kaniu
moich rodziców — odo-wiad- a
Nic dziwnego że kiedy Opol-szczyzna
WTÓciła do Polski Ste-fan
Spychalski poświęcił dużo
pracy skompletowaniu akt tej
szkoły i sporządzeniu ich do-kładnego
inwentarza
Oto cytat z interesującej
księgi:
"Nieoczekiwany materiał ak-towy
zawierający w sobie nie-jednokrotnie
bardzo cenne
przyczynki do dziejów ruchu
polskiego na tutejszym terenie
w postaci tzw "poloniców"
przesądził w wielu wypadkach
o zaszeregowaniu danej jed-nostki
do akt o znaczeniu trwa-łym
(Kat "A") Odnosi się to
zwłaszcza do grupy akt osobo-wych
personelu nauczycielskie-go
() wbrew pozorom zawie-rają
() cenny materiał choć
by przy czy nkarski do dziejów
samego gimnazjum opolskiego
a także innych szkol na terenie
Opola i poza Opolem do dzie-io- w
tak zwanego ' Kulturkamp
fu' tarć wyznaniowych czy ic
hgijnych w samym gronie nau
czycielskim
W ak'ach Osobowch w kła-dów
c Clemciisa Wech-- a znaj
dujemy prosbe o przeniesienie
z uwjgi na to ze okoliczna lud-ność
mówi przeważnie po pol
sku Jest również interpelacja
v piuskim -- Landtagu' w spra-w- e
polonof listwa katechety
Inne pozycje — to odpisy mini-sterialnych
zarządzeń na temat
lelesowania uczniów narodo
wosci polskiej
W latach trzydzteshch na
=wnia pio-b- o otrzymałem od
ówczesnego dyiektma gimnaz-jum
wyciąg z at ucziiiow-kic- h
w ktoiym wymienione lnło na-zwisko
Jana Kasprowicza wraz
7 data i miejscem jego uiodze-m- a
Podczas działań wojen
nych niestety gdzieś sip zapo
d7ialo — Wspomina mgr Sp
chalski
Faktim jest że wielki poeta
tłumacz i historyk liteiatuiy
był w loku 1881 uczniem tej
szkoh co prawda dosyć krót
ko bo od września do grudnia
T'o zatargu z nauczCielami mu
sial stad o lejsc Z Opiła zo
stałem wypędzony — mówił o
sobie — za to że rozmawiałem
po nolsku z kolegami Przyłapał
mnie na tym profesor Knuti
gen — Hiiiimeldonnerwetter
Kasprowicz Sie haben wieJer-u- m
polnisch gespiochen'" (Do
stu pioiunów Kasprowicz zno-wu
zaczalea mowie po polsku!
— HO)
Więcej szczegółów na ten te-mat
opublikowała w swoim cza-sie
Danuta Kucharska-Zarzyc-k- a
która w swojej pracy za-mieszczonej
w 1953 r w kwar-talniku
"Śląsk Literacki" poda-ła
nawet stopnie ze świadectwa
przyszłego poety Wielki literat
do nauki zbytnio si- - nie przy
ł-ła-dal
miał wiec z matematy-ki
dwóję z polskiego (przed
miot nadobowiązkowy) ocene
dobia a z kilku mmch przed-miotów
— dostatecznie
Zacytujemy niektóre urywki
z tei publikacji:
"śledził z uwaga stosunki po-litczn- e
zawierał ostrożnie zna-jomości
z kolegami ( ) Mlod
Kasprowicz zaczvna działać
spmmier7a sie ? kolegami ślą-skimi
7 ławy szkolnej i odbv
wa wędrówki po przyległych
wsiach i wioskach rozpytując
o warunki żcia chłopów i ro-botników
Wsuwa do rak zaka-zana
lekturo utwierdza w pol-skości
nieufnie patrzących mu
w-- ocz' zaharowanvch ślązaków
( ) Działalność ta bła snec-ialni- e
utrudniona Wprawdzie
koledzy szkolni Kasprowicza to
wyłącznie prawie synowie chło-pów
jak: Jan Gach Franciszek
Hlla Wincenty Kampa Paweł
Kluczny Jan Knosalla czv Ko-walikow- ie
— ale trudno dobrać
się do nich serdeczniej: milk-ną
patrzą spode łba Trochę
czasu upłynie zanim pierwsze
lody zostaną przełamane i bar-czysty
Jaśku z Szvmborza uś-ciśn- ie
porozumiewawczo dłoń
nieufnego Knosalli"
Po odejściu z Opola Kaspro-wicz
nie zrezygnował z nauki
przeniósł się tylko do Racibo-rza
Napisał tam swoją biogra-fie
w której mówił o walce z
niemczyzna perypetiach z nau-czycielami
i finansowych kłopo-tach
Wielkopolski magnat Jó
zef Kościelski zbyt często zapo-minał
o swoim podopiecznym
poeta wiec zwracał się listow
Przybieżeli
(Dokończenie ze słr 12)
neła pieśń w ulice w świat w
przestworza
Bezlitosny czas zdarł wszelki
odwieczny urok z dzisiejszego
wieczoru wigilijnego pogasił
legendy osędziałość gawęd o
mszale opowieści przeniesione
z zamierzchłej przeszłości a tak
długo radujące pokolenia pięk-nem
melodii Zszarzały i po-ciemniały
te osobliwe dni i już
niczym nie różnią się od in-nych
zwykłych całego roku Po-zostały
rzesztki kolęd dobiega-jące
z głośników radiowych
One jeszcze pamiętają dawne
melodie często dzisiaj modnie
u perfumowane i uszminkowane
Trzeba na nowo odczytać i po
dawać w przeróbce Może one
też jutro zgłuchną podobnie
jak starodawne obrzędy wesel-ne
które jeszcze wczoraj roz-brzmiewały
w izbach chłopskich
w tupocie w wichurze tanecz-nej
w śpiewkach pełnych wer-wy
i animuszu Dzisiaj zajeżdża-ją
limuzyny a jazz przygrywa
do tańca i zadeptał chłopską
nutę Może jutro anieli prze-biorą
się w strój modny nało
klasówki
nie do Ignacego Kraszewsk'ego
z prośba o wydrukowanie wier-szy
i udzielenie mu tym samm
pomocy materialnej Co pora-biał
w tym cz&s'e"
' Nie Ustaje w działalności u
świadamiajacej i w Racilnrzu
mimo głodu i chlolu — pisze
Danuta Kucharska Zarzycka —
Jest cz'onkem tainego kołka
polsl-ieg- o do którego należ-takż- e
Franciszek Stateczm poz
nicjszy prozaik slaski ksiądz
patriota Wajda z Nieboczow
Skupa wokół siebie dobrana
grupkę mlodch doskonile zo-iien'owan- ch
w pohUcznych
zigadnien ach śląskich Sieje w
duszach Górnoślązaków poczu-c- e
pi zv należności do polskiej
ojczwny '
Pewne jo dr a nauczy cel
Muelenbuih ostro mu jelnak
oznajmi — Jeśli pan sam me
olej Izie zostane pan policyj-nie
odstawiony do tej swojej
Polski Kasprowicz rzuci w
twarz piofesora butelkę z atia-mente- m
po czym spokojnie
wyszedł z k!as L'sunicto lo
tuż prze 1 matuia Miał z ma
potem nie lada kłopoty i zdał
ja wieszce w Poznaniu — po
14 latach uczęszczania do roz
nch gimnazjów Liczył wtedy
24 lata
Jego kontakty ze śla=kiem na
tym bynajmn'ej się nie skon
czyh Kiedy juz w latach póź-niejszy
rh Bronisław Koraszew
ski zwiocił sie do mego z proś-ba
o pooaicie w znalezieniu pi a
cy poeta napisał mu w odpo-wiedzi
bardzo serdeczny list po-lecający
Znamienne sa także
słowa jakie zawarł w liście do
Jana Wypiera — popularnego
poligloty ślask-eg- o
"żyjemy tu wszyscy pod zna-kiem
Górnego śląska mamy
wielki niepokój który nam spać
nie daje a zarazem i nadzieję
że droga ta dztelmca połączy
się po tylu wiekach z Polską
Dla mnie jest śląsk specjalnie
diogi Przebyłem tam kilka lat
młodego życia Byłem w gimna-zjum
w Opolu i Raciborzu na
uniwersytecie we Wiocławiu
ponawiazywałem stosunki ze
ślązakami stosunki przyjazne
na tle wspólnej pracy narodo-wej
Niejeden z towarzyszy
moich odpadł ale niejeden
stał sie dzielnym szermierzem
polskości Wielu pozornie
zniemczonych trzeba było tyl-ko
trochę podskiobac a dusza
polska umiała z nich wyleźć i
wspaniale się zamanifestować
Wierze tez mocno ze w razie
przyłączenia niewiele będzie
potrzeba czasu aby pozostało-ści
wchowania niemieckiego z
duszy ludu śląskiego całkowi-cie
w krótkim odpadły czasie"
Spośród uczniów opolskiego
gimnazjum nie tylko oczywiście
Jan Kasprowicz czy Konstanty
Damrot zasłużyli na szczególna
pamięć Uczniami tej szkoły by-li
również synowie Bronisława
Koraszewskiego redaktora "Ga-zety
Opolskiej" — Jacek i Cze-sław
Do koła filaretów nale-żeli
m in Karol Knosala z że-laznej
Jerzy Wyrwoł z Chróścic
i prezes koła Marian Wypler
Zarówno oni jak też wielu
wielu innych potrafiło oprzeć
się naporowi germanizacji: nie-jeden
z nich został wybitnym
działaczem Nie zabrakło wśród
nich późniejszych członków ool
skich organizacji studenckich
w Niemczech i działaczy har-cerskich
Wielu z nich trafiło
w latach 1939-194- 5 do hitlerow-skich
obozów koncentracyj-nych
do Betlejem
żą peruki jak bitlesy i zagra-ją
na elektrycznych gitarach do
rytmu twista Muzyka gwałtow-nego
uderzenia grzmotnie ude-rzy
w czerepy aż drzazgi poleca
zal tego co przeminęło
Ksiądz francuski ukochał
Polskę Przebywając w swej oj-czyźnie
marzył o tym aby jesz-cze
raz usłyszeć kolędy i aby
złożyć kości swoje w polskiej
ziemi Spełniły się jego prag-nienia
Gwiazdy betlejemskie oddały
świetlistego ducha kolędom
aby wśród ciemności jaśniały i
radowały smutnych
Miliony stęsknionych rozsia-nych
po wszystkich zakątkach
świata w wieczór wigilijny i w
dni świąt godowych nasłuchu-ją
Może z dalekich stron nad-leci
odgłos kolęd w których
świeci blask gwiazd betlejem-skich
zrodzonych nad polską
ziemią Niechże one zabrzmią
najgłośniej niechże zaświecą
najjaśniej niechże przemówią
najpiękniejszą mowa do synów
płaczących ze szczęścia
Jan Wiktor
VK
9 I
fi
O -- w t
Fy
j# r#r'i r
Przyjemnych Świt Bożego Narodzenia
i Szczęśliwego Nowego Roku życzy
LECH MOKRZYCKI
wraz z ZESPOŁEM
NEW CANADIAN PUBLICATIONS
w onm YnKiftc ctbcct
fi
3II
8
1
£ 70 HUMBERVALE
u
o:
fi
&
qc
Serdeczne życzenia Wesołych Świąt
i Szczęśliwego Noićeyo
skin da
Mieczysław Marchlewicz
Insurance Agency
SZYBKA RZETELNA I FACHOWA OBSŁUGA
UBEZPIECZENIA WSZELKIEGO RODZAJU
Te! 233-330- 2 or 239-269- 4
fa&zrzimśTimśrrZłK
Przyjemnych Świat Bożego Narodzenia v
wszystkim Przyjaciołom Klientom i całej Polonii
ŻYCZY ' W WALTER HRYNYK
REAL ESTATE
744 Queen W — Toronto Ont i
Tel 363-531- 6 Res 363-531- 7 I
:v
--I
1
1
1
I
Rolni
Ltd
BLVD —
®KłS?ałWS!H!aSHSS!SSKS!WH!Ę
WESOŁYCH ŚIĄT BOŻEGO
1 SZCZELIW WtU lUVULrU WJIYU --A
TORONTO ONT
1
NARODZENIA fi(
1
'i
533-795- 4
767-315- 3
279-766- 3
ŻYCZY SWEJ KLIENTELI
I CAŁEJ POLONII
NEW OENTRAL
MEAT & BELIC TESSEN
Właściciele: A S DEMCZUK
Pierwszej jakości świeże mięsa
własnego wyrobu wędliny
importowane towary na wszelkie okazje
jak wesela bankiety "showers" Zniżki 20%
323 Roncesvalles Ave
Tel 531-486- 1
czNajiezdeczniekze 2ijczenia
cSiuiąteczne i czNoiuozocznc
s n et a
TURNER and PORTER
FUNERAL DIRECTORS LTD
ZAKŁADY POGRZEBOWE ZAŁOŻONE W R
Rzetelna i Przyjacielska Obsługa w Potrzebie
w TORONTO
436 Roncesvalles Ave Toronto 3 Ont
2357 Bloor St West Toronto 9 Ont
w MISSISSAUGA ONT
2180 Hurontario St —
tei m- -
Sr
18
9
I
'vi
St
Tel
Tel
Tel
i
oraz &S
itd 3?
ta
1874