Zwilazkowiec Alliancer, March 21, 1943

              £&
tfjlll
sili
&--
?
'-£-
E%
i viiW
8 1 r I
'&FVVW
n
{W®
Kalii
"u
r-njwris-
'~'¥jr witt "- - - - ?# -- tar
Stronica 6-- ta "ZWIĄZKOWIEC" MARZEC (MARCH) 21 — 1943 Nr 12
Wyprawy
NA PRZYŚPIESZONYCH
OBROTACH
W moim życiu dziennikar-skim
wyprawa do Sowietów
będzie najbardziej pamięt-nym
wydarzeniem Podróż po
byt i powrót już same przez
się dostarczyły ogromnej ska
li przeżyć o wszelkich możli-wych
barwach i kontrastach
W ciągu 15 miesięcy ta dziw-na
wojna zapędziła mnie tak
daleko na północ a później po
za równik — jak nigdy jesz
cze Również nie śniło mi się
że będę znosił mróz poniżej
50 stopni Celsjusza i upały po
nad 60 stopni
Obcowałem z najrozmait-szymi
ustrojami społecznymi
— od komunistycznego rosyj-skiego
do komunalnego mu-rzyńskiego
obserwowałem ty
siące zgonów i dziesiątki od
rodzeń byłem w krainie wie
cznego podbiegunowego dnia
i szczęśliwie przeszedłem kra
je śmierci plamistej i białej
żółtej i słonecznej
Łykałem szklankami wód
kę a później lodowatą wodę —
jak lekarstwo Paliłem ma-chorkę
i samosiejkę zawinię-te
w gazetę Przez 7 miesięcy
co dzień dwa razy polowałem
na wszy a później przez kilka
miesięcy strzegłem się skor-pionów
tarantul węży i ko-marów
W różnych okresach
patrzyłem z obrzydzeniem ko
lejno na kapustę ryż rodzyn
ki pomarańcze magno i ba-nany
Miesiącami żyłem w
pracy najbardziej intensyw-nej
to znów wpadałem w o-kr- esy
wyczekiwania i lenist
wa W oj na I
Ta dziwna wojna szasta na
mi po świecie każe pływać
latać śpieszyć się i czekać —
Rzuca także i naszymi serca
ml od nadziei do rozpaczy lub
martwoty — Iz powrotem —
Nastawia na kierunki najbar
dziej nieprawdopodobne antę- -
ny naszych skupień wewnętrz
nych
Krążymy dookoła pobojo-wisk
i cmentarzy Ojczyzny
jak ptaki odpędzone przez sę
py i czekające na ich odlot
Każdy z nas żyje na obrotach
przyśpieszonych jak silnik z
którego pilot chce wyciągnąć
największa wydajność Gdy
sprawę a już prawie wca
le najbliższych Ale w grun-cie
rzeczy jesteśmy podobni
siebie — choćby niesłycha
WYPRAWA BYŁA
RATOWNICZA
Usłyszałem sporo
krytyk pogróżek
nych w niebo — przez nieod- -
jeszcze
przed Wyjechałem
"trzaska-nia"
w szable imaginowa-n-e
Umowa z Rosją Sowiecką
była koniecznością chwili
niccznością historyczną Jak
mogli to ludzie roz
pełni
"wojskowego zacięcia" któ
re Londynie
ujściu Dźwiny zobaczy-łem
dziesiątki
pracy nad drzewem
wszelki wypadek włożyłem ro
wdrapałem się na
pomost W ciągu kilku godzin
obu stron wąskiej krętej
rzeki coraz to szarego
pracowni-ków
podnosił rękę z polskim
do Sowietów
wi
brytyjską banderę i polskie
go oficera Było tam wiele
biet i dzieci Dnia 2 września
1941 roku nowina odmianie
musiała się rozejść wybrze
Dźwiny północnej
Od do Jaro-sławia
leciałem nad krajem
obozów pracy przymusowej
Ile tych obozów liczy bezmier
ne Państwo Sowieckie? Sta-rałem
się dojść tej liczby
Przekroczyłem 12000 na pod
stawie zeznań naszych ludzi
Później okazało się że jestem
w błędzie Wreszcie pewien
specjalista w tym zakresie
wybitny urzędnik sowiecki po
wiedział mi że liczba obozów
pracy wynosi w
Sowietach ponad 86000 w ka
żdym od 600 do 1200 ludzi w
każdym lub paruset Po
laków Trudno dziś obliczyć
ilu z nich pozostało w tych "o
bozach"
W Moskwie na Spirydonie
wce objęliśmy nasz
rrmnrn omnicomr drserr iłn
w nim jeszcze niedawno
Niemcy tu szykując plan wy
prawy swojej na Moskwę
Don Wołgę Baku
Na ulicach Moskwy tłum
patrzył na polskiego oficera
jak na upiora Publiczność
tala się czy rzeczywiście Pol
ska przystąpiła do
Sowieckiego Widocznie stara
ły się władze sowieckie wo
bec ludności w zgodzie ze swo
ją polityką i propagandą z
1939
Tymczasem poczta przynio
sła dziesiątki tysięcy listów
od Polaków rozsianych po
kołchozach sowchozach od
Donu do Władywostoku i
doliny Fergańskiej do Morza
Gen Anders cho
dził lasce oczy miał podbite
cierpieniem ale codzień
bywało mu energji na 10 mi--
put więcej Leczono go śpiesz
me
Ambasador spokojny roz-ważny
— konferował zarzą-d- ał
i nadawał robocie równo-mierny
ale sprężysty ruch
Miał doskonały sztab Ludzie
rozumieli się od jednego sło
wa Było to szczęśliwe połączę
nie dyplomatów z prawdziwe
go zdarzenia z ludźmi żywy- -
wet w najtrudniejszych okre
Praca ich była nad
ale zrobili wszystko co moż-na
było : w Moskwie i w Kuj- -
tury polskiej zna charaktery
[Polaków na wylot ocenia je
w minut — nieomylnie
Umie kierować Polakiem i
zyskać w nim to co Polak ma
najlepszego Był w odniesie--
niu do wszystkich — i cywil-nych
wojskowych — ojcem
profesorem dyplomatą Wo-bec
swoich i obcych był amba
sadorem Rzeczypospolitej i"
Narodu Wobec gospodarzy
— lojalności chęci po-rozumienia
ustępliwy do gra-nic
możliwych ale niezłomny
na punktach na których pre-tensje
sowieckie mogły doty-kać
Majestatu Rzeezypospoli
tej
xmbasada takim kiero
wnictwem nie uroniła ani o--
kruszyny godności narodowej
Nasze elementarne ratowni-cze
postulaty to: opieka nad
pozostałą jszcze żyjącą licz
ną ludnością polską Należj
się nam wyjaśnienie gdzie
wpadamy w próżnię nasze ser mi i zdolnymi Zgrali się szyb
ca szaleją Każdy rozumie ja- - ko — najlepsze wojsko
kn in siebie daleko mniei nol'Do końca byli spokojni na- -
ską
do
ną żywotnością I polską byszewie Mam dla po-duszą
która jest mieszaniną ' dziw za brak wypieków za
ambicyj i poświęcenia równowagę za spokojny u-c- zki
czynu i bezradności Dla pór za zrozumienie zajawisk
tego tyle niepotrzebnych pa-'-z którymi się stykali Niektó
da słów Dlatego każdy jrzy mogliby śmiało brać z
chce jaknajlepiej i miesza się przykład opanowania
do tego na czym nie może się ) Podziw mam i dla prof Ko
znać ita Ten historyk i badacz kul- -
wątpliwo
ści i rzuca
powiedzialnych —
podróżą
ze wspomnieniem
—
i ko
zrozumieć
goryczeni albo zbyt
o
łatwo w
W
tysięcy ludzi
Na
gatywkę i
z i
ktoś z
tłumu obdartych
&
pozdrowieniem nieśmiało
tał
ko
o
na
żach
Archangielska
—
przymusowej
paru
stary
wali
i
py
Związku
być
r
i
od
Karskiego
o
przy
ci
sach
parę
wy
i
pełen i
pod
a
jak
tą nich
górą- -
nich
przy
siły
i
tp??ttwi
znajdują się w liczbie 12000
nasi — dotychczas nieodzyska
ni — jeńcy wojenni Jeśli do
staniemy odpowiedź że ludzie
ci przepadli na zawsze to bę
dziemy żądali aby za tę cenę
reszta Polaków traktowana
była w sposób opiekuńczy i że
byśmy mieli pełną możliwość
pomocy Musimy uratować je
szcze seteki tysiący istnień
Ratunek musi być szybki bar
dzo szybki
Z ust kilku dostojników so
wieckich padło już nieśmiałe
wyznanie że popełniono w sto
sunku do naszych jeńców —
"bolszuju oszybku" Wielki
błąd! Może wielki i krwawy?
Teraz chcemy aby ten błąd
cię nie powtarzał aby Pań-stwo
Sowietów naprawiło go
w takim stopniu w jakim jest
to możliwe — przez ratowa
nie od zagłady pozostałych
W POLSKIEJ ARMJI
WSCHODNIEJ
Ambasador żegnał w Mos
kwie Gen 'Andersa gdy szły
już nad Wołgę transporty na
szych żołnierzy
— Wkracza pan generał do
polskiej historji — powiedział
ambasador
— Rząd Rzeczypospolitej
powierzył panu wojsko pol-skie
na terenie Rosji
— Imieniem Rządu żegnam
Pana życzę powodznia w tym
trudnym zadaniu i wyrażam
pewność że powróci Pan ze
swoim wojskiem do Polski ja
ko zasłużony syn Ojczyzny
Nie notowałem tych słów
ale zapamiętałem tak jak wy
żej Słuchając miałem przypo
mnienia najbardziej klasycz-ne
z polskiej może greckiej
ub rzymskiej historji Poczu
łem się w tym ledwie odzys-kanym
gmachu moskiewskiej
naszej ambasady jak na pol-skim
terenie suwerennym —
Powagę słów ministra odczuł
i generał Anders: był blady i
wzruszony Ten świetny do- -
fwódca — odważny szybki w
decyzjach ambitny i wrażli
wy — powinien już zawsze
ile razy staną nrzed nim no-we
zagadnienia wspomnieć
chwilę gdy mówiła do niego
ustami Ambasadora Wielka
nasza Pani — Rzeczpospolita
Defilada diesiątków tysię
cy półbosych i obdartych ale
natchnionych radością żołnie-lz- y
— gdzieś na stepie zawoł-żański- m
— to dalsze silne
związane z wojskiem wraże-nie
Słuchałem setek opowieści
Utkwiło mi w pamięci kilka-naście
Przytoczę je przy na-stępnych
okazjach
Jeździłem po obozach z re
lacją o dziejach ostatnich pa-ru
lat Audytorja wlepiały we
mnie oczy jak w cudaka Z
powodu "battle - dress'u" Za
ziębione płuca przestawały ka
szleć bo mówiłem o rzeczach
tak niezwykłych jak Anke-ne- s
Lagarde Montbeliard
Montbard Battle of Britain
spotkanie "Pioruna" z "Bis-markier- a"
Karta Atlantycka
Tych słuchaczy również nig-dy
nie zapomnę
Później kołowrót potrzeb i
wysiłków organizacyjnych za
kręcił mną tak silnie że dzień
za dniem przemijał na podo
bieństwo ułamkowych nieprze
rwanych rozjaśnień gdy pę
dzimy mostami wśród gęstych
i szerokich przęseł
Wylądowałem na ziemi irań
skiej którą żołnierze tej pier
wszej ewakuacji całowali jak
swoją choć to był piasek nad
kaspijskiej plaży
WOJSKO SOWIECKIE
Pierwsi napotkani żołnierze
sowieccy podbiegali do mnie
z impetem i pytali przerywa-nym
z emocji głosem czasem
z akcentem kresowym ale za
wsze w czystej polszczyźnie —
gdzie mogą się zgłosić abyjdzjane
wrócić do własnych szeregów
Później za Wołgą oraz w Re
publikach Południowych to
się już nie zdarzało
Za to widziałem świetnie
zdyscyplinowane dobrze u-zbroj- one
i wyekwipowane dy
wizje sprawnie przerzucane
ku frontowi Widziałem w róż
nych-okazjac-h:
w pobliżu ko-szar
na ćwiczeniach w mias-tach
na urlopach w szpita-lach
w podróżach i przejaz-dach
: lotników sowieckich
piechurów artylerzystów —
Prowadziłem z nimi wiele roz
mów
Doszedłem do przekonania
że jest to wojsko rezolutne i
bitne wiedzące czego chce pe
wne swojej wartości i sukce-sów
ufające dowódcom posia
dające wyrobione poczucie ko
leżeństwa Szeregowi i oficero
wie są na ogół skromni i uczyń
ni dyskretni i dobrze ułożeni
Wybryki zdarzają się jak
wszędzie ale raczej na obczyź
nie zdała od czujnej obserwa
cji przełożonych silna ręka
rządzi tym wszystkim !
Gdyby tak zwane "tyły" —
miały takiego ducha i taką po
stawę jak ci żołnierze gdyby
zaplecze pracowało i jadło tak
jak wojsko gdyby nie było o
gołocone z "ideowych" którzy
gremialnie poszli na front —
gdyby przemysł gospodarst
wo i komunikacja Sowietów
nie znalazły się w tak dużym
stopniu pod okupacją niemiec
ka — to Państwo Sowieckie
miałoby szybkie szanse zwy--
cięstwa zawsze i wszędzie —
Pomimo jednak trudności ar
mję czerwoną stać jest na po
ważne sukcesy Pomoc Sojusz
ników okazała się bardzo cen-na
Jeśli chodzi o tak zwane o--
siągnięcia" sowieckie to są o
ne istotnie olbrzymie w wielu
dziedzinach jeżeli się zważy
że miljony starej inteligencji
rosyjskiej zostały przez rewo
łucję zniszczone lub wypędzo
ne "Chłopi i robotnicy" musie
li zaczynać od początku Rzecz
jasna że osiągnięcie byłoby
daleko większe gdyby miljo
ny fachowców usuniętych —
nie były usunięte od pracy —
Poziom ludów Rosji został po
dniesiony co prawda w spo-sób
mało znaczny ale to nie
wielkie podniesienie kultury i
cywilizacji tyczy się do dzie-siątków
miljonów Dokonano
wielkiej pracy dla przyszłości
na dzień dzisiejszy jeszcze
me przynoszącej wyników
szczególnych
N K W D KOMISARZE
POLITRUCY
Te specjalne korpusy i orga
nizacje zapewniają na całym
obszarze Związku Sowieckie
go niezależnie od istniejących
tam wielkich braków i trudno
ści wykonanie najbardziej
złożonych i pośpieszynch za-dań
— we wszystkich dziedzi
nach — na termin nakazany
Sa to niezawodne instrumen
ty tamtej władzy
Np przeprowadzenie pod
czas wojny naszej ewakuacji
Jednolita propaganda Zaopa-trzenie
Budowa nowych dróg
i fabryk obozów i umocnień
Zdobycie wódki tłuszczów
słodyczy Prawo przejazdu ko
lejowego To wszystko umożli
wiają wymienione instrumen
ty działając bardzo dokładnie
i na czas stosownie do otrzy
manego rozkazu albo obietni
cy Czynniki te umieją brać
na siebie odpowiedzialność —
Zresztą mają szczegółowe je
dnolite na całym obszarze
Związku Sowieckiego co ty-godnia
nadchodzące — instru
keje: jak odpowiadać na róż
ne pytania jak traktować po
szczególne zagadnienia w ja
kiej formie i w jakim stopniu
reagować na zjawiska prze
zornie i szczegółowo przewi--
KANADA ZNAJDUJE SIĘ W OBLICZU GŁODU
DRZEWA NA NASTĘPNĄ ZIMĘ
tej zimy który z Kanadyjczyków posiadaczy domów musiał palić płoty
CŁY a nawet i podłogi aby mieć ciepło w swoim domu pedczas mrozów poni-żej
zera?
_Może też jesteś jednym z tych szczęśliwych który przetrwał to::
W cfau wypadkach powinieneś być przygotowany na następną zimę kiedy będą
większe i cięższe warunki chyba że zaczniesz natychmiast i szybko działać
Już obecnie dają się odczuwać braki w wielu osiadlach ogólne zapasy su-chego
drzewa są prawie wyczerpane w niektórych miejscach bardzo mały zasób
surowego drzewa jest pocięte z pnia na następną zimę które już obecnie jest zu-żywane
na bieżące pqtrzeby
Przez całą prawie Kanadę węgiel i drzewo megą być atrzymane tam gdzie
są i konsumowane Produkcja i rczdział tych środków opałowych leży w intere-sie
okolicznych mieszkańców
Rząd Dominium zdaje sobie sprawę z tego że brak węgla i drzewa jest spra-wą
bardzo istotną i nawet przy pełnej kooperacji wszystkie osiedla nie będą w zu
pełneeci zabezpieczone w pełne dostawy Aby więc powiększyć produkcję środ-ków
opałowych postanowiono przyjść z pemócą zarównł tym którzy są zatrud-nieni
tak w produkcji jak i w rozdziale W tym celu przyjęto następujące normy
Zasiłek S100 za "cord"' będzie wypłacany sprzedającym węgiel i
drzewo ktłrzy zakontraktowali drzewo do pocięcia aby zatrzymać je
do 30-g- o czerwca 1943 rou
9 Kontroler węgla został upoważniony do załatwiania w jego własnym za--
kresie wypłat zasiłków na koszta transpotacyji w wysokościach jakie
uzna za właściwe przy przewozie %vęgła i drzewa a szczególnie w wy-padkach
kiedy składy gromadzą zasoby a ckzif się konieczność przy
kontraktowaniu węgla i drzewa z miejscoweści poza normalnym za- -'
sięgiem Aby uzyskaś ten zasiłek składnicy muszą mieć zezwolenie od
Kontrolera węglowego przed zakentraktowaniem wspomnianych ar-tytuł- ów
g Kontroler węglowy odkupi od składników po ich cenie kosztu wszystkie
gatunki węgli i drzewa na które otrzymali oni zasiłki $100 za "cord"
a które to sapasy będą w pesiadaniu składników w dniu 31 maja 1944
4 Pomoc będzie udzielana w uzyskiwaniu zasiłków
zbędne urządzenia
Kiego
nieraz
bitny
Dużą
mają chleba mó-wił
Rosji
wielka
farmach ktłrzy
-- puścili zechcą
National Selective Service uprawniownch
ich zajęcia farmerłw będzie udzielo-ne
sóużby wejskowej
tymczasowa również
municyplanie Składy Kluby
kie natych
przestąpili bez potrzeb
wszczęli natychmiastową zaradzenia brakowi
The snd
HONORABLE Minister
Przeważnie w otoczeniu
wymienionych instrumen
władzy formuje i
inteligencja Zagadnie
braku zniknie
jednocześnie wyrosną
bierny w związku poja-wieniem
ta inteligen-cja
złożona z
i chłopskich
nowym kataklizmom?
Trudno To pewne
że będzie miała wpływ roz
strzygającj-- z rodzina-mi
wyższych wojskowych i
wyższych dostojników partyj
nych bo miał-by
Rosję organizować
kierować?
TROCHĘ SPOSTRZEŻEŃ
Nastrojów "sojuszniczych"
Sowieckim ma
może po 20 latach
propagandy przeciw Polsce
Wielkiej kapitalis-tom
kościołowi i własności
Tego odrazu odrobić
zauważy-łem
dążności
Kraj jest straszliwie do-świadczony
wojnę
tyfus W jednej z naszych
wizyj umarło tyfus
kompletnie odsepa
rowany od świata
świata bo go
VAHł-£-5m
Wm
zna Zaczarowany sen o wszel
nieprawdopodo
bieństwach o walce którą
prowadzi rzeczywistością
rozpędzona w fałszy-wym
kierunku
nafty opon papieru chle
ba to wszystko mogłoby
być będzie bo
odpowiednich brak
np wieleset pagór
ków ziania przysypanego ze-szłorocznym
śniegiem
Czyż-tut- aj być dobre
nastroje na tyłach?
to armia bije
dzielnie żołnierz Armji Czer
wonej jest wytrzy-mały
i jak żołnierz b
armji carskiej bardziej
ambitny lepiej uświadomio-ny
trafniej użyty
naszą zmorą jest
niepewność dzieci w do-mu
dość
mi bardzo sympatyczny
żołnierz komunista
I
do nas to wiedza
o Sowieckiej jest dzisiaj
Kosztowała ta wiedza
kilkaset tysięcy istnień Trze-ba
to mądrze wyzyskać Dla-tego
jestem zdania że uczucio
we reakcje w tę tamtą
stronę
"priorities'" na nie- -
£} Farmerzy ktłrzy są obecnie na oraz farmerzy chwilowo
„V'gtf!$r farmy a na kutefc apelu powrócić do cięcia drzewa -- r będą uznani przez za do pro-wadzenia
regularnego jako i im
prawo zwolnienia od będą w tym dziale za
jęci- - Taka nieobecność nie powinna wpływać i
na zmiejszenie ich produkcji w rolnictwie
Rady Opałowe Mieszkańcy i wszel
grupy w danym obwodzie gdzie drzewo zużywane są wzywani
miast zwłoki do rozpatrzenia swych lokalnych oraz
akcję w
Department ofMunitions Supply
C C D HOWE
wy
tów się wy
rasta
nie jej powoli
zaś
z jej
Czy
wnuków robot
niczych nie uleg
nie —
wiedzieć
ona
wraz
— kto poza nią
i nią
w Związku nie
i nie być
Bryianji
nie moż
na Zresztą — nie
takie
przez głód
i dy
na 3000
osób Jest
Nie rozu
mie tego nie
- "W
rodzaju
z
Sen — bez my
dla
Ale
tam i surow-ców
nie
widziałem
mogą
Ale mi
mo się uparcie
i
tak samo
ale
—
czy
—
—
ONI MY
Co nasza
lub
nie powinny nami rzą
-
tego
gdy
Tarmerskie
inne jest
aby
celu
tej
pro
się
dzić Interes polski każe nam
sprawy nasze i naszego sąsia
da traktować spokojnie i bez
namiętnie Rosję trzeba odu-czyć
nienawidzenia trzeba na
uczyć ją życzliwości i brater-stwa
w stosunku do nas Żale
ży to od nas Jest to możliwe
Jest to konieczne ze względu
na przyszłość Wykonać to
trzeba nie żelazem ale rozu-mem
Nie fałszywym brata-niem
się i nie beczkami wypi
tej wspólnie wódki mierzyć
trzeba nasze zamiary I nie
milczeniem Przeciwnie — ar
gumentami które będą rozu-miane
Naród polski odmawiał i od
mówił współdziałania z Niem
cami w agresji na Rosję —
gdyż rozumiał przyszłość —--
Przydzie czas a może już i
przychodzi — że zrozumienie
jest bliskie i ze strony sowiec
kiej Z naszej strony zaczęli
tę pracę premier gen Sikor-ski
ambasador prof Kot i
gen Anders ze sztabem Do
kończą tej pracy nasze dzieci
i dzieci narodów sowieckich
dziś doświadczonych przez
straszny najazd germański
tak samo jak i nasz naród
Stan Strumph Wojtkiewicz
" Polska Walcząca"