Jedinstvo, July 11, 1961

              rvfTf'T'C'V јТ "" "'
--
" ' --лљчцБуи МЦЈКГ- --
STRANA 3
Uz 20-godisnj- icu narodnog usfanka u JugosSaviji
ISrenk® Vukelic © borbama u Lici, Hrvafskom
Pramorgu i ©orskom Kotearu
vNastavafc iz prolog broja)
Vrlo lijepo su se izrazavali o partizanima, tako da
su cetvorica strpani u zatvor zbog pozitivnog tumace-nj- a
o partizanima. Kada su fasisti na spavanju uhvatili
heroja Kosanovica, koga je izdala gnjusna izdajica,
Smilja Tomic, Talijani su doveli onih sedam bivSih za-robljen- ika,
da ga prepoznaju, ali ni jedan jedini nije
htio reci da ga je vidio u logoru partizana, a kamoli da
ih je zarobio. Kada su prolazili mimo njega, poslije iz-ja- ve
da ga nikad nisu vidjeli, jedan od njih ga se lak-to- m
dotakao u ledja u znak da ga poznaju i cijene. Ko-sanov- ic
je ipak pogubljen sa jo§ 2G drugova. Bilo mu je
svega 26 goduia. Znajuci njegovo hrabro drzanje na
ietragi, a u namjcri da ga demoraliSu pred narodom, pu-ca- li
su mu od nogu do glave sa prekidima, odekujuci da
ce plakati i slicno. Ali ni okom nije trenuo ovaj mladi
div, vec im je rckao: "Sto kukavidki postupate, pucajte
ill da vam kazem kako se puca". Pladuci narod hrabrio
je sa rijcdima: "Ne placite, pobjeda je na§a. Pune su
sumo ovakvih kao Sto sam ja, da, jos i boljih od mene".
Na jedanaestom metku u srce pao je heroj Шо. Njego-vo
herojsko drzanje izazvalo je izvanredno visoki mo-ral
kod naroda, a nevjerovatnu demoralizaciju kod nje-gov- ih
ubica.
ObjedinivSi se u bataljone i naoruzavSi se Sto bolje
na pomcnuti nadin, podgotavljali smo uslovc za krup-nij- e
juriSe i borbe sa samim okupatorom. Ne dekajuci na
nikakve direktive o direktnom jurisu na okupatore, Dre-znica- ni
ih prvi napadoSe. Svaki komunista je znao da
trcba da stoji na braniku svog naroda u prvim vatrc-ni- m
linijama. U ostalom u tim prvim danima dok se nije
oslobodila i povecala teritorija, prirodno je bilo da sa-moinicija- tiva
mjesnih komunista igra glavnu ulogu, pu-tok- az
je davao radio signal sa poznatim omiljelim gla-so- m:
"Slusajte, slusajte, Moskva govori!"
Mi koji smo neposredno organizirali ustanak i oni
koje sam u podetku pomenuo, bili smo primjerom u
svakom pogledu medju nama i narodom. Smatrali smo
rijedi moskovskog radia, vrhovnim zakonom u rukovo-djenj- u
sa ustankom. I ne samo da smo to smatrali mi,
ncgo narod koji so digao na oruzani ustanak. Posljed-nje- g
i dak nepismenog seljaka prvo je pitanje bilo:
"Drugovi, sto Moskva govori. Kako stvari idu?"
Svaki partizanski logor koji je premasm 50 naoru-2ani- h
partizana dobivao jo status partizanska dcte, a do
Г0 voda. Vi§c od 5 ceta sastavljale su bataljon, a vise
od 3 bataljona odred. Tako se brzo ostvarala najnuznija
koordinacija planski prcdvidjenih akcija, koje su vec
pocctkom septcmbra 1941. daleko za sobom ostavile
diverzantski karaktcr borbe, a ccsto se priblizavale sja-jni- m
vojnim operacijama ; istina jo§ uvijck ne prcrasta-juc- i
partizanski karaktcr. Nedostatak vojnidkog zna-nj- a
kod mladog komandnog kadra nadomjestilo je odu-scvljcn- je
naroda i partizana. Nikada na5a historija nije
poznavala tako omiljene vojske u narodu, kao sto su bili
partizani. Kao primjer takve sjajne koordinacije mozc
posluziti oslobodjcnje Dreznice 9. oktobra 1911. Citalac
dc so sjctiti ved napomenutog jakog garnizona u torn
mjcstu. Ali to nije sve! U Jasenku svega udaljenom 14
kilomctara od Dreznice, nalazila se kompletna talijan-sk- a
divizija. Jezerani, Brinje, Modru§ i Ogulin, takodjer
su sastavljali neposredni obrud oko Dreznice, nadidkan
hiljadama faSista do zuba naoruzanih. Glavna cesta :
Ogulin—Novi (Primorje) i 2eljcznidka pruga Ogulin —
Susak, sa svim mjestima le2eci na tim cestama i pruga-m- a,
imalo su izvanredno brojdane okupatorskc garni- -
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIINIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIinilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllM Catholic Speaks Cuba
of
For all that, you see, the remark that
Batista may have had his faults, ludi-crous
though it is, contains a small, un-witting
truth. To my mind Batista, per-sonally,
was the least evil in a sick Cu-ba.
Brutality was exacerbated, it is
true, during his last seven years; and
there was Machado before him, under
whose terror I grew up. But these were
only spectacular eruptions of an inner,
life-lon- g illness. In between them there
were normal times, times when murder
subsided an ordinary, organized le-vel;
times when public theft and gang-sterism
were not less, but less conten-tious;
times when repression was less
harsh, people were less restive.
Now, I must say this for Cuban Cath-olics
— by which term I mean, of co-urse,
active, practising Catholics: most
of them abstained from active particip-ation
in the least aspect of Cu-ban
political life. And it goes without
saying that neither the clergy nor the
of course, did approve
any of evils. It is a matter of pub-lic
nevertheless, that the hie-rarchy,
not the clergy, did habitually
hobnob with Batista, with Machado,
and with every person of political and
military consequence in between. But
that matters little of itself. It may bo
more important to note that the tradi-tional
policy of the hierarchy was to re-frain
from every on the
social and political conditions of Cuba.
This policy was defended to me once by
a Cuban religious in terms as near to
гопе od nekohko desetaka hiljada vojnika.
Partizansko rukovodstvo ogulinskog kotara i par-tizansk- og
odreda na torn terenu, odlucise odpoceti borbe
za oslobodjcnje Dreznice. Sve partizanske jedinice na
teritoriji Dreznice, Jasenka, Potoka imale su zadatak
za izravni juris na prilazima k Dreznici. Prcdhodno
smo obavjestili drugove u Hrvatskom Primorju: Tomu
Strizica, Nikolu Cara (Spanca) i Milana Mataiju, kao
i drugove u Gorskom Kotaru A. Bubnja i druge, te bri-njs- ke
partizane, koji su jednovremeno na ditavoj toj
vclikoj teritoriji, na podesnim i vaznim punktovima, po-de- li
napade na okupatore.
Proslavljeni Ilija Gromovnik (Spanac) vec je bio
izvjezbao nekoliko sjajnih grupa diverzanata. On je s
njima zaista grmio po pomenutim prugama i cestama.
Narodni junak Nikola Car nije zaostajao sa bracom Pri-morcim- a.
Svi su smatrali svojom svetom duznoScu po-mo- ci
oslobodjcnje to svijetle todke u narodnom ratu.
Polovicom septcmbra zametnula se prava pravcata bor-b- a.
Partizani nijesu samo jurnuli u vatru i povladili se iz
nje, nego se nisu dali pomaknut sa posjednutih poloza-ja- .
U povoljnom ishodu borbe, partizani su tjerali u sto-p- u
neprijatelja. U povlacenju, partizani su se povladili
organizovano. Prva krupna borba sa neprijateljem bi-ja- se
nad Jasenkom na putu u Dreznicu. U toj borbi po-ginu- lo
je 1 10 talijanskih vojnika i zarobljeno prilidno
oruzja medju kojima bijase i automatskog, koje nam jo
najpotrebnije bilo. To je bila prva i posljednja krupna
bitka kojom je majstorski rukovodio heroj Milan Kosa-novi- c
(Udo).
Prcko tri nedjelje nije bilo dana i noci da bi pus-ti- li
neprijatelja u miru. 9. oktobra prvi bataljon je pob-jedos- no
umarSirao u Dreznicu pod crvenim barjakom
slobode. Manji davali su istovremcno dostojnu
pratnju bjeecim fasistima. Bio je to radni dan u punom
jcku sabiranja hrane. Ali kad se na prilazu Dreznice
izdigao crveni barjak, koga se moglo daleko vidjeti, na-rod
je munjcvitom brzinom pohrlio barjaku bez ikakve
agitacije i saziva mitinga. To bijase najvelebniji opce-narod- ni
miting i praznik. Crvena boja zastave ozarila
je tako silno narodna srca da su oni u njoj gledali svoju
srccu i 2elju.
Djevojke i mlade zene razidjose se po polju i za ti-- hi
das bremenima cvijeca zaslulc su mlade junake. Sta-rij- e
2cne koje nisu bile na radu pri prolazu iznosile su
pri starom obidaju darsave i slicno, prostiruci ih
na put, da se narodni miljenici ne dotidu zemlje. (Go-vori
se da je nckad narod tako dodekiva vladiku ili bis-kup- a).
Pa iako partizani nisu bili tajna za narod i ako
su 99% bili domaci sinovi, svejedno junadka djcla iza-zva- la
su §ircnje nevjcrovatnih fantazija, pa dak i kod
neprijatelja da bi lakle opravdali svoje porazc, kao na
primjer, da partizana ima na hiljade, da ih predvode
politidki komesari (sto je bilo tadno), da partizane pre-dvode
inostrani oficiri, to je bila izmUUjotina. Kad nas
je bilo na terenu 300, jedan talijanski izvje§taj koji
nam je pao u ruke kaze da nas je bilo G.000 i slidno.
(Nastavit ce se)
Protcsti Indijanaca
Predstavnici indijanskih
plcmcna u provinciji Saska-tchewan
odrzali su konfere-ncij- u
i zatim je dclegacija
od 80 posjctila Reginu i pro- -
vincijalnoj vladi prcdala li-s- tu
zahtjeva. Sve se svodi
na to da se Indijancima pri-zna- ju
ista prava koja imaju
ostali gradjani.
A on
l'rofesor May 1061 CONTINUED
because
ever
record,
pronouncement
djelovi
tepihe,
these I can remember: "We must live
with whoever is on top. If we start con-demning
anyone, then we'd be
sides, and since everybody is about as
wicked as everybody else, we'd end up
by being opposed by all."
FIRST PRONOUNCEMENT
Not to take sides order to be on
top. Now, it is not up to me to judge
cither the prudence or the morality of
that policy. But it seems to me that,
simply as a matter of information, every
Canadian Catholic should know that
such was the policy. It may help him
to view certain later events from a dif-ferent
perspective. For example: when
the bishops of Cuba issued a joint past-oral
letter last December, one of its sec-tions
criticized, as it said, not the
of land reform, but certain aspects
of its application the same distinction
that had earlier been also useful. Jus-tice,
it said, must be impartial: it ap-plies
to the rich as well as to the poor.
Well, I must say that I thoroughly agree
with this proposition. But remember,
again, that this was, to my knowledge,
the absolutely first pronouncement of
the Cuban hierarchy about social jus-tice
its Cuban concretencss during the
whole of Cuba's republican life, and I,
for one, find it less difficult to unders-tand
why it sounded hollow to so many
Cuban ears, and why in so many
churches, reportedly, the faithful in
Sloven ski $eiiMevi
Joie Slok — Korotan
ZMAGOSLAVNI POHOD
(N'adaljevanje in konec)
Eno svojih najhujiih borb pa je
imeia DraJieeva brigada 10. maja
nad Borovljani Gorenjsko sov-ral- no
skupino (SS cete, belogar-diet- i
in fetniki), ki se je £ez Lju-be- lj
prebijala proti Celovcu. Ko so
jo IJratfcevci za5eli 2auetavljti,
je priSlo do oatrih 4opadov. Sov-raini- ki
se nieo dali razoroiiti,
temve£ so streljali na brigade. Za-t- o
se je del brigade umaknil pro-t- i
Galiciji, drugi del pa iez Dravo.
Totem se je vnela huda bitka z
drugim delom na motu( ki je ter-jal- a
obojestraneke irtve. Drugi
dan pa so bile sovraine cete s po-mo- £jo
zavezniikih tankovskih enot
zajete in razoroiene.
Tomisiceva se je premaknila v
Sinco vee, kjr je ekupaj z ang-leiki- mi
cetami razoroiila poldru-g- i
bataljon eseeovcev, naeljedni
dan pa je zasedla linijo Prevalje
— Guitanj — Dravograd in ra- -
zoroievala Nemce, ki so trcili na j
njen poloiaj. Svojo nalogo je op-ravlj- ala
vsako uro toie, kajti sov-raine
kolone so se valile Stajer-sk- e
proti KoroJki druga za drugo.
Umikajoe se nemSke sile so
hotele na vsak nacin izsiliti pre-ho- d
cez Dravo v Dravogradu, zato
se je tam --nela huda bitka. Toda
51. divizija HI. Jugoslovanske ar-ma- de
in samostojna Dolgarska di-vizija
sta jih zavrnili. ZategadelJ
so se nepregledne kolone Nemcev
in raznobannih pomagafev, ki so
prodirale od Celja sem, pri Dra-vagrad- u
usmerile proti Prevaljam.
llorci TomJiceve brigade so se z
njimi stalno spopadali in jih ra-zoroiev- ali.
Razoroievanje je 51o sorazmer-n- o
hitro naprej, zlasti, ko je pris-koci- la
na pomoc 51. divizija, ki je
odpravljala ujetnike naprej do Ve-likov- ca
in od tam naokoli cez Dra-vograd
proti Mariboru in naprej
v ujetniJka taboriWa.
2e 9. maja sta se slandrova in
Zidanskova prebili v Zgornjo Sa-vinjs- ko
dolino in tam razoroievali
dele 91. nemSkega korpusa. Na
cestl pred Ljubnim je patrulja sla-ndrovc- ev
zajela tudi nemSkega ma-jorj- a
s .pismom poveljnika Ilalkan--
ske Heeresgrupe generalobrsta von
Lehra, ki se je ielel razgovarjati
s predstavnikom Titove vojske za-ra- di
premika svojih let na КогоЗ-k- o.
Divizijski general JanoSek je
doloci kraj sestanka — LetuS. Nem-f- ki
general je predlog sprejel In
z delom svoje generalitete priSel
v LetuS. Poudaril je, da se umika
s 300.000 vojaki In da je priprav-Ije- n
izrociti naJim ietam nekoliko
oroija pod pogojem, da mu je o-mog- oen
umik na KoroJko. Jano- -
Speech Leslie Vcivart at a tneeting of Fair Play for Cuba Committee, Toronto, 4, —
to
savoury
hierarcy,
these
as
taking
in
prin-ciple
—
I
in
z
s
terrupted the reading of it by repeated-ly
singing the National Anthem.
It may be also pertinent to remark
that not all Cuban bishops have been of
exactly the same mind, any more than
the clergy. Indeed, at least two Cuban
bishops, Diaz and Martinez, showed re-latively
great support for the revolution
until rather recent times. In any event,
there is no doubt that all Cuban bishops
have closed ranks in the last few
months. Apparently, whatever else they
may disagree about, they are at one in
pursuing the policy of presenting a uni-ted
front. I mention this because, what-ever
may be the prudence of this epi-scopal
policy, I respectfully disagree
that we Catholics must present a uni-ted
front in this no more than in any
other contingent matter. Indeed, it is
precisely because of that disagreement
that I feel warranted, precisely as a
Catholic, to support the Cuban revolu-tion
and the FPCC. For I do not believe
that the Church is a private society that
must at all costs avoid bringing to light
the condition of its linen wear. If our
Church is Catholic, Universal in that it
seeks to embrace mankind, then no
man, not even a Communist, may be
considered an outsider or a foreigner
before whom we must safeguard our
pride. I cannot believe that we, the Ca-tholic
Church, are excused from being
candid, humble and self-critica- l. I can-not
believe that it is ever our duty to tell
a lie on account of our love of God. And
iek na to ni pristal. Ker se nista XIV. udarne divisije tri brigade
mogla sporazumeti, je konclno von
Lehr ustavil umikanje svojih di-vi- zij
in se z JanoSkom odpeljal
v iopoUcico. kjer so v poveiwwi
IV. operativne cone podrieali epo-razu- m
o kapitulaciji vse Balkan-ek- e
Ileeresgruppe in o predaji
vsega oroija naiim cetam.
Mrdtem sta Skindrova in Zidan-gkov- a
zaplenili vec kamiona in se
z njimi odpeljali proti Koroiki.
Toda SaleSko-Mislinjsk- a dollna je
bila tako zajezena z umikajocimi
se nemikiml cetami, da sta mora-l- i
brigadi ubrati smer proti Celju
in Mariboru, spotoma pa ie razo-roieva- ti
sovrainike in sta prlspe-l- i
па Когобко, na poloiaje ob Dra-v- i,
Sele 14. maja dopoldne.
VojaSki poloiaj na Koroikem se
je тепјата! vsako minuto. I'ritl- -
sak umikajocih se sil se je Se
stopnjeval. l'oeamezne skupine
N'emcev, ustaJev in cetnikov so se
skuialo prebiti na Koroiko. Naj
bolj nasilni so bili cetniki in us
taSi. Toda naJe brigade so jih tol-kl- e
in razoroievale ter poiiljale
v ujctniska taboria.
V tern je 51. divizija III. arma- -
de popolnoma zaprla crto Dravo
grad — Velikovec, icz Karavan--
ke pa so udarili deli IV. armade
s tankovskim bataljonom na celu.
Kazalo je, da se bodo boji z umi-kajo- o
IJalkansko Ileeresgruppo
koncali. Toda mocna kolona we-sovce- v,
ki se je umikala iz Vele-nj- a
cez Sv. Vid in Meiico, ni ho-te- la
izrociti oroija naiim tctam.
Ko je kolona prispela na l'oljane,
na kriitfce cest Meiica — Preva-lje
— Pliberk, jo je TomSiccva
zaustavila. Na pogajanjih so ese-sov- ci
pristali le na izrocitcv teS-keg- a
oroija. NaJi na to niso pris-tali
in so opozorili Nemce, da jih
bodo z oroijem zaustavili. Tcdaj
se je na Poljanah nagomilila ma-lon- e
vsa kolona SS policistov. Ne-mJki- m
oficirjem se je zdelo, da
priJel cas, ko lahko izsilijo prcboj
proti Pliberku. TomSicevci so jih
ponovno opozurili, naj odloic oroi-je- .
In kcr jih niso ubogali temvei
zaceli prodirati proti Pliberku, so
z vsem ognjem vigali po njih. Ne-mc- i,
videc', da se ne morejo bra-nit- l,
so natikall bole robce, brisa-l- e
in druge cunje na puJke in jih
dvigali v znak prcdaje.
Razoroievanje Nemcev je tra-Jal- o
do vecera, potem pa so jih bo-r- ci
51. divizije odvedli v taboriJca
na Stajersko.
Ceprav je generalobrst von Iehr
podpisal kapitulacijo in prerajo
oroija naiim enotam, so nerozo-roien- e
enote Balkanske Heeres-grupp- e
le vedno prodirale proti
KoroSki. Zato so po ukazu itaba
ТШП I
— Slandrova, ZklanJkova in Bra- -
ciceva — 14. maja zasedle komu-nikaci- je
na Dravi z namesom, da
ne puste niti enega sovrainika
cez reko.
V petek popoldne 14. maja je
prodirala od Dravograda proti
Poljanam najmocnejsa kolona von
Lehrove armade, ki to jo sestav- -
Ijali hrvaiki ustaei, domobranci in
ernogorki cetniki in ni hotela po--
loiiti oroija.
Glavna sovrina kolona se je po-mika- la
po coeti, pobocnice pa po
obcestnih hribih. Ob deetih do-poldne
sta TomJiceva in VII. bri-gada
51. divizije uigali na to ko-lon- o.
Vnela se je srdita borba, kaj-ti
sovrainiki so zascdli poloiaje
in z vsem oroijem pritisnili na
poloiaje obeh brigad. Stanje na
bojiWu se je naglo menjalo. Bri-gadi
nieta uspeli vzdriatl premoc-neg- a
navala. Vendar pa naJe eno-te
niso odstopile, temvei! so podi-ral- e
sovrainike, ki so se na vsak
naem hoteli prebiti proti Pliberku.
Napoeled je sovrinik le odnehal,
vendar pa ni hotel poloiitl oroija.
Koncno so ustaJki general! pris-tali
na pogajanja o vdaji, vendar-l- e
zaveznikom.
Komandant XIV. divizije je od-Sel- -v
zavezniiki Stab v blizini Gra- -
bStajna in protestiral, da Angla-amerikan- ci
agitirajo, naj se eno
te Balkanske Heeresgruppe vdajo
le njihovim ietam. Zaveznikom je
zagotovil, da brigade JA ne bodo
pustile cez Dravo nobenega sov
rainika.
AnglcSki general je zato odel
v I'libcrk. сл svoje spremstvo je
imel 12 tankov, 12 samohodnih to-po- v
in oklopnjak, podpolkoTiik K- -
fenka pa se je peljal v avtomobi- -
lu. V Pliberku se je pridruiil Efcn-k- i
Se podpolkovnik, komisar 51. di
vizije.
Bri ko sta podpolkovnika pove-da- la
ustSkim generalom in cetnis-ki- m
oficirjem, da sta na poloiaju
dvc diviziji, ki ne bosta dopustili,
da bi se kdorkoli prcbil cez Dravo,
so sovrainiki pobesili glave, kajti
tudi angleiki general jim je po-jasn-il,
da drugega izhoda ni.
To je zaleglo. Pni sovrinl ela- -
lon je bil na zahtevo na5ih parla-mentarc- ev
zvrJcen brez oroija na
ceeti Pliberk — Lipica ie 6ez 15
minut. Potem so jih nali borci
zaceli razoroie-ati- . Lo to je tra-jal- o
vse popoldno in vso noi, ko
so bili razoroienl zadnji sovraini-ki.
V soboto, 15. maja 1945, je bila
vsa Slovenija skupno s Slovensko
KoroJko osvobojena.
thus I fell bound to say at very least
this: in my humble submission, a vari-ety
of opinions in appraisal of the Cu-ban
revolution is perfectly possible
within Catholic orthodoxy.
But there is another question, before
I finish. Grant me, for the sake of ar-gument,
what I have said so far. There
remains, you may say, the question of
Communism. Is it not a fact that Cuba
is going Communist? The only answer
that I can truthfully give, as of this mo-ment,
is this: these four agencies,
namely, the government of the United
States, the secular press, the Catholic
press and the Cuban hierarchy, have
made it impossible for any one to an-swer
categorically. Let me consider
each briefly, after which I will tell you
what I advance as my own conjecture.
LESS THAN CANDID
It is beyond reasonable argument
that the American government is less
than candid. Eisenhower and Kennedy
have been less than candid. Adlai Ste-venson,
in front of the United Nations,
has made use of broad mental reserva-tions.
But even if this unparalelled re-cord
of than full public candour had
never become part of the annals of
American history, sheer caution and
good sense alone would have been
enough to warn one not to take at face
value the accusations of vested inte-rests:
above all, the accusation of in-jured,
vested interests. But not only a
priori: even upon detailed examination
I am perfectly satisfied for my own pur-poses
that the official American case
for Cuban Communism is less than
worthless.
(To be continued)
Illlllllllllllllllllllllll IIIIIIIIIIIIIIIINIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII HIM lllllllllllllllllllltlllllllllllllllllllllllllllllllllllllliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiinii, iniinn, llMIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUIIIIIIIIHIIIIIIIIIItlllilllliniiiii