Zwilazkowiec Alliancer, August 11, 1972

              - —_ kJ „J ''('WT' " " ł --
£ 'STU 10 JH-- - "M "i
im - „ZWIĄZKOWIEC" SiERPlEŃ CAuguil) ptąUJc 11-- 1972 NR 6465 -
Czterdziestolecie działalności
publicystycznej Stefana Kisielewskiego
(Dokończenie ze str 9)
premiera bezbarwnego Bartla
W 'IPolityce" (u Giedroycia nie
u Rakowskiego dziś to nie by-łab- y
żadna sztuka) napisałem
że sanacja jest najbardziej bez-barwnym
i najmniej atrakcyj-nym
stronnictwem — a szkoda
Cóż to znaczy — kult państwa
nie wiadomo Jakiego?
Dmowski miał wielka kartę w
czasie przygoiowywań Pokoju
Wersalskiego Później właściwie
nic nie zrobił Widział jak stwo-rzony
przez niego ruch ideowy
wymyka --się z rąk Dlatego odej
ście od starych i przyłączenia do
młodych było ciekawym mane-wrem
(oczywiście tylko z punk-tu
widzenia taktyki nie progra-mu)
Ksawery Pruszyński wyja-śnił
niegdyś w "Wiadomościach
Literackich" psychologiczne źró-dła
żydocentrycznej wizji świa-ta
która przesłania Dmowskie-mu
wszelkie polityczne zagadnie
nia: na Pradze gdzie Dmowski
się wychował rządził stójkowy
zaś pieniądze mi ił sklepikarz
żyd Wyjaśnienia socjologiczne
go należy oczywiście szukać głą-biej
— A jacy publicyści wy
warli na Pana wpływy?
— W 1943 roku trafiła mi do
rąk książka gdzie była mowa o
publicystycznej taktyce Henri
Rocheforta wobec Napoleona
III Zjeżdżał aktorów których
protegowała cesarzowa wyśmie-wał
sztukę której nspiratoreni
był cesarz robił to przy tym w
sposób nieuchwytny dla cenzu-ry
a zrozumiały dla czytelnika
Pomyślałem sobie że to bardzo
ciekawy sposób zastępczej wal-ki
o własne przekonania Zawsze
z zainteresowaniem mogę czytać
"Historię Francji" Bainville'a Z
polskich publicystów dwóch wy-warło
wpływ na moje poglądy:
Karol Irzykowski i Stefan Koła-czkowski
Irzykowski który cią-gle
z niepokojem obserwował
czy jego własne poglądy nie sta-ją
się martwe Walczył sam z
sobą No i z całym światem Był
programowo niszczycielem uwa
zając to za jedyną drogę do pra-wdy
Kołaczkowski miał odwa-gę
zajmować się ówczesnymi
problemami spoleezno-wycho-wawczy- mi
w sposób odrębny i
samodzielny Pamiętam jak w
"Marchołcie" piśmie subwenc-jonowanym
przez Jedrzejewi-czó- w
wystąpił przeciwko nim
Interesował mnie Artur Górski
Marian Zdziechowski Z młod-szych
Adolf Bocheński którego
przepowiednie zresztą się nie
sprawdziły Nie lubiłem Sło-nimskiego
bo czasem okrutnie
niszczył przeciwników przeważ-nie
nie najsilniejszych dener-wował
mnie również jego well-sows- ki
racjonalizm Ale może
nielubienie to też rodzaj wpły-wu
Podobali mi się Adolf Nowa-czyńs- ki
Stanisław Stroński któ-ry
potrafił wywoływać po dwa
wstępniaki dziennie Stanisław
Mackiewicz i którym się nigdy
nie zgadzałem ale który bardzo
mi odpowiadał właśnie jako ga
tunek: połączenie publicystyki
literatury polityki
— Jaki by? przed wojna
Pański stosunek do katolicyz-mu
jako do formacji ducho-wej
i politycznej?
— Byłem zawsze wierzący tak
jak w gruncie rzeczy mój ojciec
(napisał powieść o nawróconym
'racjonaliście "Doktor Paweł")'
Chodziłem do kościoła ale sam
'kiedy nikogo nie było 'Lubiłem
religię jeśli tak można powie-dzieć
Dogmatami się nie inte-resowałem
Na kilka lat przed
wojną stało się dla mnie oczy-st-e
że Kościół jest w dzisiejszym
świecie 'niezwykle ważnym ele-mentem
moralno-polityczny- m
Często podkreślam — z pewną
przesadą — indywidualizm mo-jej
postawy -- wobec dogmatyki
'kościelnej 'wynikało to chyba
bardziej z1przekorj"niż z rzeczy-wistego
stanu Tzeczy Okupacja
tylko umocniła przekonanie -- o
doniosłej rdli katolicyzmu choć
wyjazd TTlondabył ciężkim prze-żuciem
W opublikowanych kie-dyś
zapiskach kardynała Hlon-da
widać ile kosztowała go ta
zasugerowana przez sfery rządo-we
decyzja W czasie okupacji
w --Kościele można było znaleźć
duchowy --azyl usłyszeć % ambo-ny
inn wolne słowo Kościół
jako komórka -- społeczna nie pod
'Jegał otaczającemu zniewoleniu
Wiele w tym zasługi iudzi takich
jak np śp ks Godlewski który
yjrzeu wojną Łuaui' wji z niecne
vci do Żydów ale gdy kościół
Wszystkich świętych znalazł się
jna" terenie "Getta postanowił ~io-sta- tf
W "zamkniętej dzielnicy ży-dowskiej
aby nadal nieść po-ano- c
duchowa
: — lW artykule '"O odwiecz-nym
konflikcie ipolskim"1 wy-drukowanym
w "Tyjodniku
Warszawskim" w sierpniu 46
roku podkreślał Pan że Po-wstanie
'Warszawskie powin-m- o
być wielką lekcją -- realizmu
— to słpwo często będzie
powTacać w Tańskich wypowie
dziach po 56 roku 'Jaki jest
obecnie Pana pogląd na te
sprawy czy zgadza się Pan z
przedstawionym przez Adama
Bromkego schematem idea-lizm
— realizm w naszym my-śleniu
politycznym? '
— Rzeczywiście Powstanie
Warszawskie --rozwścieczyło mnie
bo przewidziałem jego przebieg
Mam na to świadków nawet za
granicą Będąc jeszcze w Skier-niewicach
napisałem artykuł
przeciw Powstaniu (choć nie bj- -
ło jeszcze prasy gdzie mógłbym
go zamieścić) Moja argumenta-cja
okazała się niezwykle podo-bna
do ówczesnej argumentacji
komunistów choć wychodziłem z
zupełnie odmiennych pozycji i
inaczej oceniałem płynące z tych
doświadczeń wnioski Trzeba
przyznać że do pracy podcho-dziłem
wówczas z nikłym opty-mizmem
i brakiem wiary w mo
żliwość jej kontynuacji Jednak
postawa względnie niezależna
okazała się możliwa Niech Pan
pamięta że po wojnie nastąpiły
niewyobrażalne zmiany: zmienił
się ustrój terytorium skład
ludnościowy
To prawda że po roku 56 bar-dzo
żeśmy ze Stommą wykorzy-stywali
ten realizm Trzeba jed-nak
pamiętać o atmosferze tego
okresu Dziś przeciwstawienie
idealizm — 'realizm wydaje mi
się nieaktualne" Substancji na-rodowej
nic bezpośrednio nie za
graza a o ducha trzeba toczyć
walki Myślenie w kategoriach
czysto realistycznych pomijanie
elementu "duchowowego" "ro
mantycznego" -- wydaje się właś-nie
brakiem realizmu w myśle-niu
politycznym zaślepieniem
które nie pozwala widzieć spo-łecznych
tendencji Wracamy do
sprawy sanacja — endecja: po
pierwszej wojnie sanacja stała
się bardziej realistyczna zaczę-ła
rządzić a endecja bardziej i-deolog-iczna
ale spory toczyły
się niestety za pomocą nieaktual
nych i mylących kategorii
— Jakie cele stawiał Pan
swojej publicystyce na -- kolejnych
"etapach" powojennych?
— Zaraz po wojnie moim za-mierzeniem
była opozycja poli-tyczna
i kulturalna 'której ce-lem
było uniknięcie monopolu
marksistów w tych dziedzinach
Sytuację monopolu uważam bo-wiem
za szkodliwą i wynaturza-jącą
normalny rozwój społecz-ny:
szkodzi ona także tym któ-rzy
monopol sprawują Pisywał
o tych zagadnieniach również
ks Piwowarczyk Głosiłem po-gląd
że demokracja opiera się
na opozycji jako na regulatorze
napięcia klapie bezpieczeństwa
Były nawet w latach 1946-4- 7 kon
kretne próby działań politycz-nych
o czym może kiedyś na-piszę
Natomiast w latach 1949-5- 5
(właściwie 53 bo później już
nic nie pisałemprzez pewien
czas) zajmowałem się jedynie
opozycją kulturalną jako swois-tym
środkiem zastępczym Lan-sowanie
nowoczesnej sztuki by-ło
wówczas sposobem 'rozluźnie-nia
atmosfery Po '56 włączyłem
sie Do-trochu-w"nolitv-ke
Dróbo- -
wałem uczestniczyć w zmianach '
naszego życia 'usiłowałem cos
reformować ulcpsżać Mniej
więcej od 60 roku zaczyna się
okres rozczarowania i dezorien-tacja
Postanowiłem wówczas
być zawodowym reliktem Pyta
Pan co to znaczę Otóż mam
dość dobrą pamięć Jak mi dziś i
mówią że poprawiło się zaopa--J
trzenie w sklepach porównuję
z tym co było przed wojną Jak
dziś ktoś głosi z zapałem pewne'
poglądy konfrontuję je z tym'
co mówił --wczoraj i przedwczo
raj 'Tacy 'ludzie z minionej epo-- i
ki też są chyba potrzebni nie
sądzi 'Pan?
— Towioże pomówmy ow-spółczesnoś- ci:
kogo z publicy-stów
Pan najbardziej ceni tkto
Pana najwięcej denerwuje?
— Dziś właściwie nie widzę
publicystów "których bym na- -
prawdę cenił Pierwszy 'Tygoa [
nik Powszechny" miał neczywi-- j
ście świetnych autorów: odważ--
nych samodzielnie myślących —
Jasienica zanim zaczął pisywać
książki ks Piwowarczyk Adam
Krzyżanowski Stommą Gołu-bie- w
Zawieyski 'Z innych kato-lików
zdolny był Wojciech Kęt-rzyński
ale niestety odszedł cd
publicystyki Cenię Aleksandra
Bocheńskiego jako autora 'jed
li ej książki ("Pzioje głupoty w
Polsce") Z innych' parafii cie-kawy
bywał "Wyka "("Gospodar-ka
wyłączona") zawsze też chęt
nie -- czytałem Sandauera Alepu- -
blicystów którzy by mieli włas-ne
'zdanie którzy nie zmieniali-by
się z etapu na etap właści-wie
nie widzę Cenię niektórych
reportażystów: Zbigniew Kwiat-kowski
Kozicki Kuśmierek
łDziewanowski 'Kapuściński kie
dyś Górnicki Był wielki okres
"Ppprostu" Później bywała cie-kawa
społeczna i gospodarcza
publicystyka "Polityki" Nie od-kryty
talent publicystyczny to
Błoński — morę Pan czytał w
"Znaku" jego rozważania o pol-skim
charakterze narodowym?
Także Alfred Laszowski to jesz-cze
od przed wojny bardzo zdol
ny człowiek W "Tygodniku" z
ciekawością śledzę artykuły Ada
ma Storą
A kto mnie crażni? Całe mnó-stwo
Także "Tygodnik" ostat-nio
również jego publicystyka re
ligijna Drażnią mnie jak diab-li:
-- Górnicki i Wojna Małcużyri-sk- i
i Męclewski Jaszuński i Bro
niarek Lubliński i Albinowski
Osmańczyk i Stefanowicz Nie lu
bię także Urbana który chce
być tym kim był przed wojną
Słonimski Czytam dla zabawy
Machejka 'Kąkola i Gontarza To
lubię sztuka dla sztuki dla czy -
stego drażnienia ie trocnę taić
jak komuniści czytywali Adolfa
Nowaczyńskiego Zdaję sobie jed
nak sprawę że w zmienionych
okolicznościach ta zabawa mo-głaby
być mało zabawna Pyta
Pan co myślę o Bolesławie Pia-seckim?
Sądzę że przejdzie do
historii polskiej nie jako publi-cysta
i polityk lecz jako drugi
Gebethner i Wolff: wydał prze-cież
w "Paxie" tyle świetnych
książek Dużo się obecnie mówi
o "Rodowodach niepokornych"
Cywińskiego Wolę znakomite
"Szkice z prowincji" Wojciecha
Wieczorka Jeżeli za publicysty-kę
uznać pogranicze nauki o
społeczeństwie to istnieje trój-ka
której nie lubię ale zawsze
czytam z zaciekawieniem: Cha-łasińs- ki
Schaff i -- Kołakowski in
teresujący a czasem podnieca-jący
bywają też: Szczepański
Strzelecki i Podgórecki Z zain-teresowaniem
śledzę historyczną
publicystykę Micewskiego Za
granicą mamy kilku publicystów
o bardzo samodzielnym i inte-resującym
stylu myślenia: Adam
Pragier Juliusz Mieroszewski
Wacław Zbyszewski Czesław
Miłosz Tadeusz Nowakowski
— Jaki 'Jest Pański stosunek
do powojennej literatury i do
przemian naszych pisarzy?
— Szanuję że ktoś zmaga sie
z sobą Rozumiem że w sposób
szczery zmienia poglądy ale nie
lubię tych metamorfoz Może
Andrzejewski Brandys Woro-szylski
są charakterystycznymi
dla przemian naszego życia po-wojennego
ale wydaje mi się
że z literatury dzisiejszej pozos-taną
się pisane którym udało
się stworzyć własny świat Do
nich zaliczam Parnickiego Bu-czkowskiego
Gołubiewa "Lema
poniekąd Stryjkowskiego i Rud-nickiego
Zostaną także jako in-teresujące
indywidualności pisa
rze paseiści bierni wobec świa-ta
lecz wierni wobec siebie Do
nich zaliczam Parandowskiego
Wańkowicza (choć mu się wy-daje
że jest aktywny) Iwasz-kiewicza
(gdyby nie jego dzia-łalność
oficjalno-publicystyczn- a
można by uznać tź twórczość na
zupełnie izolowana od powojen
nej rzeczywistości) oraz Wie-cha
— Jaką -- współczesną po-wieś- ć
polską chciałby Pan
przeczytać?
— O komunizmie To pasjonu
jący temat Jego odblaski moż- -
na -- odnaleźć w "Małowiernych"
Putramenta czasem u Bratne- -
go Ale to tylko odblaski Szko-da
bo to takie ciekawe zagad-nienie
— -- Pasjonuje się Pan pro
blemem współczesnego języ--
l:a Co Pana w jego "przemia
nach najbardziej niepokoi?
— "Rozbicie świata słów i świa
ta rzeczy zwłaszcza w naszej pu-blicystyce
Pojawiają się słowa-fetysz- e
dziwne amulety niezro-zumiałe
żyjące własnym życiem
ulegające jakimś zaskakującym
zmianom przemianom przepły
wom A wszystko to ponad gh
wami zwykłych ludzi A ponie
waż język dyktuje -- myśli --to -- ta
sztuczna mowa chcąc 'nie chcąc
narzuca się --ludziom -- i myśli za
nich --Powstało szereg sztucz
nych języków które narzucają
własne treści Jesteśmy zagubię
ni Aco dopiero nasi młodsi -- bra
cia ze wsi którzy pojawili się
na skutek społecznych -- migracji
w -- mieście i uważają -- że trzeba
--małpować tę przedziwną nowo--'
mowę 'Owe --aialogi" "zaanga-- i
Sowania" "pluralizmy" ''inspi
racje" których pełno także -- w
prasie katolickiej to tylko dro-- j
bny --przykład magicznego języ-ka
który chce mówić za nas (i
mu się tak często udaje) A cu-- J
dzysłowy w prasie! Trzeba przy-wrócić
słowom ich proste zna-czenia
I nie nadużywać słów
nieznaczących
— Skarży się Pan na nosu-- 1
chę tematyczną: co jest jej
przyczyną i juk można poza
nią wykroczyć
— Przyczynę znamy obaj Mi
mo to udaje się czasem zwilżyć
posuchę Czytelnicy są wysub-tclnie- ni
Uczą się czytać
— We wrażeniach z ostat-niego
pobytu we Francji czę-sto
przewijał sio motyw: co
mogą nas obchodzić kłopoty
Francuzów? Czy nie jest to
niebezpieczne zawężenie zain-teresowań?
— Wie Pan uderzyła mnie
trudność a czasem niemożliwość
porozumienia się z Francuzami
wytłumaczenia im czegokolwiek
o naszych sprawach Znów doty-kamy
problemu języka Zupeł-nie
inne sprawy nazywane są u
nich i u nas tymi samymi słowa-mi
Nasze światy stały się bar
dzo oddalone Bierne przenoszę
nie ich problemów ich tematy-ki
nie pomaga w naszych trud-nościach
Odwrotnie służy tyl- -
ko zamuleniu jeżyka wymyśla
lniu nowych słów-fetysz- y które
przesłaniają naprawdę wazn"
sprawy Kiedy czytam pismo
"Literatura" wydsje mi się że
mogłoby się ukazywać w dowol
nym miejscu takie to wszystko
na wodzie pisane Z Zachodu
bierzemy pozór zwłaszcza z Fan
cji Przeciw temu się opowia-dałem
a nie przeciw prawdziwej
uniwersalności
— Czy nadal uważa Pan że
nasz kraj zajmuje jakieś spe-cyficzne
miejsce w kontak-tach
Wschód — Zachód że
jest jak to Pan określał
"przedmurzem obrotowym"?
— Nie uważam Kraj usnął
skapcaniał Kiedyś dzięki im-plantowa-niu
marksizmu w kra-ju
katolickim i wiejskim pow-stała
tu retorta doświadczalna
w której dokonywały się ważne
próby Termin "przedmurze ob-rotowe"
pożyczyłem od Słonim-skiego
który użył tych słów
przed wojną Specyficzne miejs-ce
naszego kraju łączyło się mo
im zdaniem z poważną rolą ja
ką pełnić powinna polska inte-ligencja
czy tak zwani intelek-tualiści
Obecnie rola owych in-telektualistów
jest nie wiadomo
jaka Wydaje mi się że zada-niem
tej grupy ludzi jest stwa-rzanie
krytycznych przeciągów
dyskutowanie w sprawach istot-nych
szerzenie nonkonformiz-m- u
Bo tylko wówczas można
będzie poddawać krytyce nie
tylko wykonanie ale również
koncepcjo " Moglibyśmy być
mądrzy przed szkodą Ale u nas
uważa się przewartościowywanie
zaczynność szkodliwą za anty-społeczną
postawę uważa się non
konformizm (mówi się wówczas
o warcholstwie) a nie bierność
i obojętność -- Dlatego dyskutuje
się o sprawach drugorzędnych
chociażby o "Trędowatej" czy
o "chochołach"
— Co Pan sądzi o młodzie-ży
u nas i na Zachodzie? Jak
ocenia Pan wychowawczą ro-lę
szkoły?
— Zachodni górzyści czyli tak
zwana młodzież rewolucyjna
mnie denerwują ich długie wło-sy
również To są wszystko zna-ki
zastępcze kryjące bez rad-noś- ć
wobec świata brak zrozu-mienia
dla prawdziwej problema
tyki społecznej po obu stronach
barykady Goszyści nie mają
wyobraźni ani wiedzy historycz-nej
Nie posiadają zielonego po-jęcia
o naszym świecie Zresztą
uważam że nie należy się przy-podchlebi- ać
młodzieży U nas
panuje uśpienie i mała stabili-zacja
to znaczy zobojętnienie
Ciągle zmiany kursów i haseł
nie wpływają dobrze na mło-dzież
Zaczyna lekceważyć to co
głoszą starsi Pyta Pan w zwią?
ku z tym co sądzę o wychowa-niu
w szkole? źle sądzę W An-glii
nikt nie przywiązuje wagi
do programu i dyrektyw ceni
się osobowość nauczyciela jego
indywidualność U -- nas liczą się
coraz to nowe dyrektywy a nie
duchowy wpływ nauczyciela A
ponieważ stara kadra wymiera
sytuacja robi się smętna Istnie-je
powszechne nauczanie ale
nie jest zakorzenione w tradyc
ji Nie można przecież elimino
wać ireligii -- z ogólnego wykszał- -
cenią Tojestjpisanie na piasku
Wychodzą z tego ludzie niepeł- - j ni pozbawieni przez to wiary w
siebie bez odwagi myślenia i
działania Za moich czasów szko-ła
-- była polemiczna prawdziwa
aktualna choć Jiie zmieniano co
pięć lat programów
— --Mimo Pańskiego pesymi-zmu
trzeba przyznać że nie-które
Pana --propozycje są
przyjmowane (co prawda z
dużym opóźnieniem) "Jakie
zmiany w -- Polsce -- w ciągu 5-1- 0
lat uważałby J"an za naj-pilniejsze?
Przede wszystkim reforma eko
nomiczna dążąca do odtworze-nia
rynku nabywczego oraz do
usamodzielnienia przedsiębior-stw:
dania im prawa do samo-dzielnych
decyzji a nawet do
bankructwa Też cczyw iście mój
konik: turystyka Jesteśmy w
lej dziedzinie krajem najbar
dziej zacofanym w Europie po-nieważ
o wszystkim decyduje wy
dział finansowy a nie ekonomia
państwa O reformach politycz-nych
nie wspomnę
— Pansicle argumenty na-leżą
prawie zawsze do porząd-ku
pragmatyczno zdroworoz-sądkowego
Racje normalne
pojawiają się nadko Jakie
miejsce przyznaje im Pan w
życiu społecznym?
— Czynię tak świadomie po-nieważ
myślą że powinno się pi-sać
jak do ludzi z którymi je-steśmy
odmiennego zdania Dzia-łając
w polityce trzeba: a) przy-jąć
ogólną postawę ideową b)
szukać pragmatycznych dróg do
ktryn będących w istocie byta
mi abstrakcyjnymi Mogą zawlad
nąć nami zamiast żebyśmy się
my nimi posługiwali Felietoni
sta powinien przekonywać a u
to najłatwiej na terenie zdrowe- -
go rozsądku Zresztą ie Pan
obok konserwatorium studiowa
łem też filozofię u prof Tatar-kiewicza
który stwierdził że
postawa zdrowego rozsądku jest
już pewnym elementarnym wy-borem
moralnym choć nie da
się jej uzasadnić argumentacją
czysto filozoficzną
— Co Pan myśli o dzisiej-szym
katolicyzmie w Polsce?
i Pański stosunek do zmian po-soborowych
i do obecnej pu-blicystyki
katolickiej?
— Bardzo nie lubię zmian po-soborowych
proszę Pana U
chwalenie religii większością
głosów racjonalizowanie jej i
uwspółcześnianie to szaleństwo
które podkopuje zainteresowa-nie
współczesnych ludzi Kościo-łem
Z tego wynika moja niechęć
Bolesław Hładki-- W pierwszą rocznicę zgonu
Taki on już był ten nasz
Bolek: poczciwy do gruntu
prostolinijny serdeczny lojal-ny
wobec przyjaciół a choć
żył sam — wielce towarzyski
Nieraz zjawiai sie u nas bez
zapowiedzi: zajeżdżam wie-dząc
że o tej porze niema w
domu nikogo a tu dom oświe-tlony
Halka z opery wydziera
się na cały głos a na kanapie
w salonie siedzi ktoś z rękami
pod głową z fajką w zębach
— Basieńku! — wola idąc
do mnie z wyciągniętymi ręka-mi
zadowolony z psikusa Ot
wpadłem do was Myślę so-bie:
„Cholerny świat! Jadę do
Ottawy"!
Dobrze zrobiłeś Witaj A
zjadłbyś coś wypił?
Bolek i zjadł i wypił nao-powiada!
o wszystkich wyda-rzeniach
torontońskich o zna-jomych
a najwięcej o świecie
harcerskim który znal ko-chał
i w którym najwięcej się
obracał
Nie było z nim kłopotu Lu-bił
pogadać posłuchać cieka-wej
dyskusji lubił wyjść
gdzieś do lokalu coś pomóc
kolo domu i w ogrodzie (Ni-gdy
nie zapomnę mu jak to
pieląc ogród powyrywał mi
połowę szparagów nim sie zo-rientował
że tam coś musi ro-snąć
bo za dużo korzeni)
Bolek mieszkał sam u przy-jaciela
jeszcze z czasów woj-ny
ale „domów" jak sam mó-wił
miał kilka gdzie mógł
wpasc o każdej porze 1 zaw-sze
był mile witany
Ci najserdeczniejsi przyja-ciele
dawali mu rady których
zawsze pobłażliwie słuchał ale
rzadko wprowadzał w czyn
— Czemu się nie ożenisz?
— Jak patrzę na małżeń-stwa
moich przyjaciół to mi
się odechciewa
— Zamiast pożyczać na le-wo
i prawo kup sobie dom
będziesz miał mieszkanie -- dla
sieuie reszią wyiiajuue&z
- Po co? Ja mieszkam tyl
ko w dwóch walizkach Jak
tylko widzę że mi rzeczy
przyDywa rozaaję aioo wy-rzucam
Tak też było Gdy zmarł
zostały się po nim dwie wa-lizki
W walizkach trochę bie-lizny
książki ulubione prze-ważnie
z czasów wojennych
stare fotografie listy drogich
mu osób ordery o których
nawet nie wszyscy wiedzieli
ze Je posiadał Nigdy o nich
nie mówił ani nie wspominał
wiele o wojennych latachj
choć wrócił z zasklepioną 'ra-- j
ną nerwową wysypką przy-tępionym
od huku armat słu-chem
(W JJrygadzie Karpac-- J
kiej brał udział w obronie To- -
bruku oraz kampanii afry-- j
kańskiej a za bohaterstwo i!
do naszej -- publicystyki katoli-ckiej
która pozwoliła sio zahip-notyzować
zachodnią psychozą
Czy nikomu nie daje do myśle-nia
fakt że najwięksi entuzja-ści
posoborowych zmian — to
Krasicki Myslek Guranowski
Mrówczyński? Nie widać już pra-wic
różnicy między nimi a kato-likami
Przyznam sie nawet że
wole niwo no łacinie Ludzie szu
kają w Kościele pociechy irra-cjonalnej
rezerwy tajemnicy
innei mowv Tego im wsnólcze-sn- y
świat dać nie może Inslviu-cjonalizowani- e
religii według
świeckich wzorów? Nie tego szu
kałem w kościele
— Jaka jest rola twórczości
muzycznej w Pańskim życiu?
— Bardzo ważna a zarazem
relaksowa To właściwie jedyne
co umiem czego się nauczyłem
Tu można
„
bezkarnie ekspery-mentować
T'i w złych ezasacl-możn- a
sie schronij (z czego juz
korzystałem) Wydaje mi się że
gdybym sie orzyłoył mógłbym
w kompozycji coś osiannąć ale
brak mi czasu Pyta Pan jaki
swój utwór lubię najbardziej
Zawsze stawia sie najwyżej osta-tni
utwór ale wybrałbym chvba
'Symfonie na 15 instrumentów"
l"SnnfIf!inln ni nncłvni" "Pnc
mo ba]e „sem 'tM(ora
Smoł i prof(15ora Picrza (dotnd
nie crany) Rozumiem ze współ
cześni komnozytorzy czuja po-trzebę
wyjścia po?a tradycyjną
skalę i tradycyjny zapis ale ja
już te?o nie zrobię Myślę zre-sztą
że również w tradycyjnej
formie mogę wyrazić indywidu-alny
temperament
— Co Pan sadzi o polskiej
mii7yce współczesnej o przy-czynach
jej popularności w
świecie?
— Zachodzi tu pewne niepo-rozumienie
Popularny jest nie
kraj lecz twórca Paru z nich
ma wielkie światowe nazwiska
Przede wszystkim Penderecki
(bardzo znany) Baird i inni Nie
tak sławny ale wysoko stawiany
jest Henryk Górecki kompozy
Ppf iMfó'feH$' Aljs A Wś}v
- ł + SrAtr
&?-$- £
i''
4 U
B HŁADKI
podczas wojny
rany pod Monte Cassino 0-trży- mal
Krzyż Virtuti Mili-tari- )
Nie lubił się chwalić nie
lubił mówić o sobie wogóle
nie lubił zabierać głosu na-próż- no
Chyba że sie mówiło
o harcerstwie To był jego
świat jego główne zaintereso
wanie '
To on wspólnie z ks Rafa-łem
odkrywał dla harcerstwa
Kaszuby dziś tak umiłowane
przez młodzież i Polonie gdy
poraź pierwszy urządził tam
odoz siarszonarcersKi 10 on
pomagał budować kaplice w
której później spoczywał W
trumnie okryty zielenią ka
szubskich lasów 1 kwiatami
kaszubskich łąk Rozrósł mu
sie ten zalążek polskości do
pokaźnych rozmiarów ale
prawie każde dzieło każdy
nowy dodatek ma u podsta-wy
jego myśl jego ipracę a
jakże często i osobiste pienią-dze
Nic też dziwnego że dobry
Bóg pozwolił mu zasnąć w
tym umiłowanym zakątku —
wśród pachnących traw
wśród zielonych drzew pod
jasnym letnim niebem %
Pamiętam 'kiedyś gdy pro-wadził
obóz harcerzy wod-nych
wpadłam załatwić ja-kieś
obozowe sprawy Bolek
żrprosił mnie na ognisko:
„zobaczysz jakie fajne to są
chłopaki" — powiedział z du-mą
A właśnie dorastali -- mu
jego pierwsi wychowankowie
Bolek położył się -- na ziemi -- z
głową opartą na ręku z nieod-łączna
fajeczka w zębach
Chłopcy prowadzili ognisko
Po każdym udanym śpiewie
czy wesołym pokazie spoglą-dał
na mnie Czytałam w je-go
oczach zadowolenie du-mę
To byli „jego" chłopcy:
dzielni sprytni pogodni
wzbogaceni polską kulturą
wiedzą harcerską harcerski-mi
przeżyciami A choć po
krzykiwał srożył się i jjroził J
tor -- moim łdaniem o genialnej
intuicji W kolach muzyki awa-ngardowej
jest zresztą szereg
innych wybitnych twórców: Ko-toński
Serocki Schaefer Kilar
i inni Sława polskich kompozy
torów wyrosła na pewnym po-dłożu
było nim zjawisko awan-gardy
muzycznej w kraju socja-listycznym
Warszawska Jesień
wyciągała szereg młodych Jest
i pewna moja zasługa w tym że
okazało się to możliwe Długie
lata bowiem tłumaczyłem mar
ksistom że muzyka jest pozba-wiona
treści więc nie ma co jej
krępować i inspirować I przeko-nałem
Potem co prawda sam
zmieniłem zdanie Muzyka ma
pewną bardzo ogólną ludzka
treść ale w tym miejscu trudno
to szerzej rozwijać
— Przeczytałem że Wydaw
nictwo Literackie ma zamiar
opublikować książki o wzno
wienie których Pan się bez
rezultatu dopominał: "Małpie
zwierciadło" Ifowaczyńskiejro
i "Wiersze wybrane" Wierzy ń-skie-go
Jakie jeszcze powinny
być koniecznie wydane?
— Proszę Pana w tej dziedzi-nie
potrzeby są jak morze Na-leży
sobie jasno powiedzieć: my
tu na przykład gadamy o Pił
sudskim Dmowskim Studnie- -
kim a to wszystko od kilkudzie-sięciu
lat jest przecież niedostop
ne Jeżeli skończymy ze stra-chem
przed rodzimą historią je-żeli
przestaniemy mieszać prze-szłość
z polityką jeżeli uznamy
że istniały w historii również
poglądy błędne które trzeba
znać wówczas do wydania jest
mnóstwo rzeczy Których nie
obecność zafałszowuje naszą tra
dycję i odbija się fatalnie na
teraźniejszości Trzeba by wy-dać
Mochnackiego szkołę kra-kowską:
Szujskiego Tarnów =
kiego Koimiana Bobrzyńskiegf
nacjonalistów: Popławskiego
Balickiego Dmowskiego histn
ryków: Konopczyńskiego Kukic-l- a
Kolankowskicgo Kościałkow-skieg- o
Dzieje ruchu socjalistycz
chłopcy wkrótce zorientowali
si że pod tą szorstkością i su-rowymi
rozkazami bije dla
nich serdeczne miękkie i
szczere serce
Takie było jego dzieło je-go
wkład w życie Polonii i
harcerstwa Takie było jego
życie proste skromne a jak
pełne poświecenia dla innych
jakie twórcze i szlachetne!
Gdyśmy w dzień jego po-grzebu
wracali do domu smu-tni
i przygnębieni wypadło
nam przejechać kolo cmenta-rza
w Wilnie gdzie został po-chowany
z wielkimi honora-mi
Padał ulewny deszcz By-ło
szaro i smutno Spojrzałam
w kierunku jego grobu zarzu-conego
masą kwiatów wień-ców
i zieleni W ten ulewny
deszcz szło przez cmentarz w
kierunku jego grobu dwóch
harcerzy jeden mniejszy
drugi większy Szli jeszcze
raz pożegnać się ze swym dru-hem
którego — może wtedy
dopiero zdali sobie sprawę —
naprawdę serdecznie ko-chali
s # X
Rocznice jego zgonu uczciły
harcerki w dniu w którym od-szedł
20 lipca 1971 r Te któ-re
znalazły go wtedy uśpio-nego
na wieki uwiły wianek
z kwiatów leśnych i zieleni i
złożyły pod drzewem Pod tym
samym drzewem gdzie miały
mu sie zameldować dla spra-wdzenia
wiadomości harcer-skich
przed otrzymaniem
wyższego stopnia Tego wie-czoru
wszystkie obozy harcer-skie
zeszły sie do leśnej ka-plicy
gdzie ksiądz kapelan
Pasieczny odprawił Msze §w
za spokój duszy druha Bolka
¥
W niedzielę 23 lipca br na
cmentarzu parafialnym w
Wilnie Ont odbyło sie po-święcenie
nagrobka ustawio-nego
staraniem harcerstwa i
przyjaciół śp Bolka Hładkie-g- o
tprzez Komitet któremu
przewodniczył hm Jan Ka-szuba
Po Mszy Św w której wzię-li
udział licznie przybyli przy-jaciele
-- instruktorzy harcer-scy
i delegacje drużyn harcer-skich
obozujących na Kaszu-bach
ks Julian dokonał po-święcenia
a zebrani odmówi-li
wespół z duszpasterzem
modlitwę za spokój duszy
zmarłego Wzruszające były
przemówienia hm Teresy Be-lezowsk- iej
w imieniu 1 harce-rek
i Jł 1R Krzysztofa Sole-ckiego
komendanta obozu
„Bałtyk!' w imieniu harcerzy
Dxub Solecki wwym krót
kim ale tak joddajacym uczu-cia
wszystkich zebranych po
wiedział:
„Mija rok jak żegnaliśmy
kochanego naszego druha
nego" Perlą "Dzieje polskiej
myśli politycznej" Feldmana
"Czternaście lat" Sokolnickiege
historię polityczną dwudziestole-cia
Mackiewicza Absurdem jest
że największy moim zdaniem
współczesny poeta polski Miłosz
jest nie drukowany że również
nie wydawany jest najbardziej
znany na świecie współczesny
polski pisarz Gombrowicz Trze-ba
zdjąć embtrgo z pisarzy pra-wicowych:
Weysscnhoffa Nr-waczyński-ego
Zygmunta Wasi-lewskieg- o
A nie zapominajmy
też o pisarzach skrajnej lewicy:
Stawar Jasieński Stande Wan-durs- ki
Podobno ma niedlueo
wyjść Brzozowski ale gdzie "Hi-storia
wychowania" Kota gdzie
"Pamiętnik" Witosa? Gdzie in-ne
ważne dla poznania epoki
wspomnienia: Grubera Kwapiń- -
skiego Bora-Komotowskie- so An
dersa Morawskiego Prauicra?
W historii narodu musi być uz-nane
prawo do poznania niesliw
szności Nie można traktować
nauki historii jako trwożnej u-Iie7piec7a-jąccj
pedagogiki Ale
widzę że zaczynam się denerwo-wać
— A jak ze wznowieniami
Pańskich książek?
— Ma być tylko W7nowiony
"Gwiazdozbiór muzyczny" Do-tąd
nie wyszła "Przygoda w War
szawie" drukowana w odcin-kach
w "Tygodniku" O w7iio-wieni- u
"Sprzysiężenia" nic nie
słychać Co najgorsze nic udi-j- p
mi się wydać zbioru artyku-łów
i felietonów pisanych na
przestrzeni ćwierćwiecza A więc
publicystyka przepada
— Pańskie plany na przysz-łość?
— Zcstanoć się 7 jaką taka
godnością Nie dać 'ie nadmier-nie
zdenerwować Pozbyć się 73-je- ć
nieważnych ubocznych i
nudnych Napisać parę utworów
literackich i muzycznych I wre-szcie
umrzeć przyzwoicie z wia-ra
i nadzieją (co do miłości to
7obac7ymy)
Rozmowę przeprowadził:
WOJCIECH KARPIŃSKI
który tak nagle odszedł na
Wieczna Warte Dziś zebrali-śmy
się nad jego grobem aby
icznić Jego pamięć i wspo-mnieć
ile mu zawdzięczamy
Pamiętamy ile pracv wy-siłku
i serca poświecił dla nas
abv wyszkolić nas w duchu
polskim na dobrych przysz-łych
harcerskich instrukto-rów
śpji druhu Eolku i czu-waj
nad nami"
W imieniu kolegów komba-tantów
z Kola SPK Nr 20
przeniawiał Marian Chyliński
W imieniu Okręgu IIP w Ka-nadzie
inż SI Orłowski a po-dziękowanie
za udział i pa-mięć
o Bolku przekazał wszys-tkim
w imieniu rodziny Bol-ka
z Polski F Głogowski
We wszystkich przemówie-niach
przewijała sie myśl że
praca śp Bolka musi bvć kon-tynuowana
i że to będzie naj-trwalszy
pomnik jaki można
mu wystawić Przed odejściem
wszyscy na polecenie druha
J 'Kaszuby wznieśli harcerski
okrzyk który tyle razy
brzmiał przed komenda Bol-ka
— trzykrotne Czuj— Czuj
—Czuwaj!
i- - 4-- - 4- -
Tablica wykonana w brązie
zaprojektowana przez Alfre-da
Birkenfnavera ma wyryty
na górze krzyż harcerski i na-stępujący
napis:
śp Bolesław Kładki urodź
1031914 zmarł 20VII1971
Harcmistrz — porucznik WP
Kawaler Krzvża Virtuti Mili-ta- ri
zmarł pełniąc służbę har-cerską
na Kaszubach
Cześć Jego Pamięci"!
Tak Tyś Bolku odszedł na
Wieczną Wartę ale my za
Twoim przykładem będziemy
czuwać nad młodzież-- ? harcer-ską
tak jak nam przykazałeś
w swej ostatniej gawędzie i
i na swym ostatnim w życiu
ognisku harcerskim na kilka
dni przed swym niespodzie-wanym
zgonem
Barbara Głogowska
OD REDAKCJI
Śp Bolesław Hładki był od
momentu swego przyjazdu
wiernym czytelnikiem „Związ-kowca"
'Gdziekolwiek rzuciły
go losy w Kanadzie nie ogra-niczał
się do -- tego że sam pre-numerował
„Związkowca" ale
propagował nasze pismo
wśród Kolegów Kombatan-tów
harcerzy -- czy osamotnio-nych
górników gdy emigran-ck- a
dola zaprowadziła go do
pracy w kopalni na północne
krańce North West Territo-rie- s
Należał do tego "typu
działaczy i ludzi o których
mało pisze się za życia ale
których brak i poświęcenie
dla "bliźnich ocenia się dopie-ro
po śmierci
A