Zwilazkowiec Alliancer, July 06, 1973

              STU 10 "ZWIĄZKOWIEC" LiHEC CJuly) pJstek 6 - 1973 NR 5253
Polacy w tragedii "Empress of
celnym z najgłośniejszych i niszczyciela "Boreas" i dwóch rozbitków którzy pływali w w o- -
— dodajmy najtragicz- - fregat nadeszła w tym drugim dzie którzy — jak wspomina
niejszjch epizodów II wojny
światowej na morzu było zato-pienie
na Atlantyku przez nie-miecki
okręt podwodny brytyj-skiego
statku "Laconia" Ten
blisko 20000-tonow- y transporto-wiec
brjtyjski płynął' z Bliskie-go
Wschodu wokół Afryki do
Wielkiej Brytanii 12 września
1942 r zatopił go na Atlantyku
niemiecki okręt podwodny "U-156- "
Statek oprócz 350 brytjj-skic- h
pasażerów przewoził 1800
włoskich jeńców wojennych pod
strażą przeszło stu polskich żoł-nierz- y
Gdy dowódca U-Boo- ta
zorientował się że zatopił sta-tek
z niemieckimi sojusznikami
podjął wspólnie z innymi U-Boo-ta-mi
akcję ratowniczą Przerw u-n- o
ją gdy amerjkański samj-lo- t
z bazy na Wyspie Wniebo-wstąpienia
zbombardował jedną
z łodzi podwodnych Sprawiło
to że Dbnitz wydał rozkaz "Tri-ton-Nul- l"
(tzw później "Laco-nia-Befeh- l)
nakazujący bezlito-sne
niszczenie alianckich stat-ków
ich załóg m m za to póź-niej
odpowiadał w procesie no
rymberskim Znaczną część roz-bitków
z "Laconu" wyratowały
okręty podległe rządowi Vichy
które prjbły na pomoc z baz
afrykańskich W sumie jednak z
blisko 2800 ludzi którzy przeby-wali
na "Laconii" w chwili stor-pedowania
statku wyratowano
tylko 1100 osób w tym 70 pol-skich
żołnierzy
Niemal pół roku później bo
13 marca 1943 roku niedaleko
miejsca zatopienia "Laconii" po-dobny
los spotkał jeszcze więk-szy
brytyjski transportowiec —
"Empress' of Canada" I ten sta-tek
oprócz pasażerów brytyj-skich
a ponadto Francuzós
Hindusów i Greków oraz pol-skich
żołnierzy którzy płynęli
do swoich oddziałów w Wiel-kiej
Brytanii przewoził wieki
szą liczbę bo przeszło 1000 wło-skich
jeńców wojennych Także
i on padł ofiarą torped nieprzy-jacielskiego
okrętu podwodne-go
Tym razem jednak prawdzi-wie
okrutną ironią losu było to
że sprawcą zatopienia transport-owca
z włoskimi jeńcami wo-jennymi
bł nie okręt niemie-cki
lecz włoska łódź podworl
na Była nią "Leonardo da Vin-ci"
którą dowodził tenente di
ascello czyli kapitan marynar-ki
Gazzana
"Leonardo da Vinci" należał
do najnowszych włoskich okrę-tów
podwodnych typu oceanicz-nego
o wyporności nawodnej
1036 ton Stacjonowany wraz z
innymi jednostkami podwodny-mi
włoskiej floty w bazie w
Bordeaux w okupowanej Fran-cji
uczestniczył w "bitwie o At-lantyk"
Odbył już dwie wypra-li
v na u-nr- k- hr7vlnsVip alp fi O- -
piero trzeci atlantycki rejs miał
mu przynieść duże sukcesy Wy-- niml ii- - ńi t-n- ic 9fl lntoPn 1943
roku i trzv tygodnie później na- -
tknął się na idący wokół Afrjki
do Wielkiej Brytanii wielki
transportowiec Trafił go dwie
ma torpedami Przesądziło to
los statku który w ciągu pół
godziny poszedł na dno Począt-kowy
triumf kapitana Gazzany
przemienił się jednak rychło w
rozpacz gdy okazało się że wię-cej
niż połowę rozbitków trans-portowca
"Empress of Canada"
stanowią jego rodacy
i™- - „!: „„ ełał I 3
°-nc--
i ™ „tin c--
„
WlCKSZii liagUUlił Uli luiuicu"- -
nr „„i" łrt ini1? iw(rJricom zniie WuTe tmtT™--
wie i w piśmiennictwie history- -
cznym U wojny światowej na
morzu znalazło tylko bardzo
skromne odbicie Z pewnością
duże zainteresowanie sprawą
"Laconii" wywołały następstwa
lego dramatycznego epizodu
wojny morskiej Wspomniany
już rozkaz "Triton-Null- " i roz--
patrywanie go podczas procesu
głównych przestępców hitlerow- -
skich w Norymberdze
Jednakże bezpośrednie skutki
zatopienia "Empress of Cana- -
da" były bez porównania gor- -
s?e życie straciło w tym wypad- -
ku około 2000 ludzi a wyrato- -
wano niespełna dziesięć pro- -
cent ogólnego stanu pasażerów
jeńców i załogi Wysokie straty
Ł C t~ % --A v
—
i
wypadku dopiero po upływie
dwóch dni i dwóch nocy
Jak już wspominałem zato-pienie
tego statku znalazło bar
dzo skromne odbicie w literału
rze na temat II wojny świato-wej
Nie znam żadnych obcoję-zycznych
wspomnień wyratowa-nych
uczestników tej tragedii
Nie wspomina też o nich żadna
bibliografia obca Istnieją nato-miast
trzy polskie relacje Są to
wspomnienia marynarzy Wacla
w a Leszczyńskiego (ogłoszone w
wydanej przez niego w Kana
dzie książce pt "Ostatnia przy-sługa
latarni" i Jana Krakusa
(wydrukowane przed kilkunastu
laty w londyńskim czasopiśmie
Stów arzyszenia Marynarki Wo-jennej
"Nasze S gnały" oraz
relacja nieznanego nam z nazwi-ska
podchorążego powtórzona
przez kapitana Romualda Pite-rę
w książce pt "Podróżni
bronią" (Warszawa 1963)
We wszystkich tych relacjach
dominuje mrożący krew w ży-łach
opis atakowania i mordo-wania
— bezbronnych rozbitków
przez stado rekinów Ci którzy
przebywali w łodziach lub na
tratwach — próbowili odpędzać
rozszalałe bestie wiosłami ka- -
wałkami drewna lub — z braku
jakiejkolwiek "broni" — roz--
paczliwym krzykiem co oczywi
nie dawało żadnych sygnał SOS z dokładna st
Znacznie gorszy los statku a po- - Pertek
R eces sejmiku na św Szymo- - na i Judę — na 28 paź- -
d7iernika 1530 roku notuje że
na sejmik ten przybyli z Prus
Królewskich: Jeny —
wojewoda malborski Jan Baliń- -
ski — kasztelan gdański dr Mi- -
kołaj Kopernik i Aleksander
Sculteti — kanonicy warmiń-scy
jako reprezentanci biskupa
warmińskiego Maurycego Fcr-ber- a
dalej Jakób Alexwangen i
Jan von Lohe — burmistrzowie
Elbląga oraz Edward Nidder-hof- f
— burmistrz i Piotr Hehme
— rajca z Gdańska Natomiast z
Prus Książęcych
w składzie: Jerzy Kun-hei- m
— starosta Jerzy
Rudolf — sekretarz książęcy
Bernt Buthner ze Starego Mia-sta
i Bartłomiej Vogt
— rajca z Knipawy W obradach
Uczestniczył także zarządca men-nicy
królewskiej w Toruniu —
Jost Ludwik Decjusz a także
mincerze: Jan Smuttermeyer z
Gdańska i Jakób z Elbląga
W 31 października
zaraz po kazaniu ale jeszcze
przed obiadem zebrali się sami
radcy Prus Królewskich na o- -
naradzie Było z
wnoscią tylko 8 osób gdyż pi- -
sarz gdański nie
przybycia zednych spóźnionych
P
u- - "=" „- -„
1 ocuueii — zuaiauajłt} a- -
dzie jako posłowie Ferbera
Lohe Nidderhoff i
Spośród nich z
nich nie znał języka niemiec-kiego
Był nim Jan Baliński —
kasztelan gdański
Jeśli Jan zabierał
ntne Q1 nn-żlTiornil- -n clua " r ufc 1 530 rnlril
mógł
niemiec- - „„ n łaninip ołAł }aHnP Ba- -
iaoH niołninrio vnał u-- nd
roUłtiiiu lid jyiŁjiłu w jw0w
nnr-fnn- m iS n__ajCwłanjicJtnrwocnhęTCcznysftkaii
po łacinie Baliński był
pisarzem ziemi dobrzyńskiej
Zachowało się zresztą kilka pi--
sanych po łacinie listów
skiego do biskupa ferbera z lat
1528—1530 one przede
wszystkim spraw monetarnych
Musimy jednak pamiętać że na
sejmiku Prus Królewskich nie
było zwyczaju dyskutowania po
łacinie mówiono tam po nie- -
miecku albo po polsku Tak w
każdym razie do połowy
XVI wieku pojawiała
się tylko przy odczytywaniu in- -
strukcji królewskich i
dzi posłowi królewskiemu Nie
możemy przytoczyć-an- i jednego
wypadku na podstawie lektury
recesów z lat 1525—1548 by
Krakus — "marli na naszych
oczach darci żywcem na strzęp-y-"
zatopienia "Empress
of Canada" — włoski o-kr- ęt
podwoGny wynurzył się w
pobliżu szalup i tratw z rozbit-kami
krótko po pójściu statku
na dno A że była to już późna
noc zaczął omiatać pobojowisko
wiązką światła reflektora W
kiosku i na pokładzie okrętu
podwodnego pojawili się człon-kowie
jego załogi i wtedy dopie-ro
dowiedzieli się od rozbitków
że większą część przewożonych
przez transportowiec ludzi sta-nowili
ich rodacy
nadadzą kowski strz Henryk Papro- - Vinci"
pozycją zatopienia pchor Zygmunt
Bażyński
przybyło posel-stwo
Tapiewa
Królewca
niedzielę
obnej
odnotował
Alexwagen
Behme jeden
Baliński
przecież
Łacina
odpowie--
Gdyby Gazzana zatopił "Em-pres- s
of Canada" w końcowym
etapie swojego rejsu bojowego
do swojego dużego o- -
krętu podwodnego wziąć stukil- -
kudziesięciu rozbitków Jednak- -
że "Leonardo da Vinci" dopiero
rozpoczynał rejs i dlatego wziął
na pokład tylko jednego włos- -
kiego oficera (według twierdze- -
ma wspomnianego juz
Krakusa — również jedną ko- -
bietę i to Polkę) Zanim włoski
okręt podwodny wszedł w zanu- -
jego załoga dopytywała
się czy szalupy mają dostatecz- -
ny zapas słodkiej wody Włosi
zapewnili również rozbitków że
go tu miały na myśli wielkie
miasta pruskie? Oczywiście nie
chodziło tu o Balińskiego bo
było wiadomo że nie zna on ję- -
zyka niemieckiego Uwaga ta
dotyczyła pozostałych radco v
pruskich
O tóż w roku 1527 w skład rady pruskiej wchodzili
spośród duchowieństwa i szlach-ty
(byli to stali radcy w odróż- -
niemu od niestałych radco- -
których yybierały wielkie mia- -
sta pruskie na każdy sejmik o- -
sobno): biskup warminsKi Mau- -
rycy Ferber biskup chełmiński
Jan Konopacki wojewoda cheł- -
mmski Jan Luzjanski wojewo--
da malborski Jerzy Bazynski
wojewoda pomorski Jerzy Ko- -
nopacki kasztelan chełmiński
Arnold Frącki kasztelan elblą--
ski Ludwik Mortęski podkomo-rzy
chełmiński Jan Targowski
podkomorzy malborski Achacy
Cema i podkomorzy pomorski
Michał Żelisławski
Wszyscy oni z pewnością zna-l- i
język polski choć mamy
na to absolutnie pewnych dowo-dów
Już R Fischer ustalił że
nawet Achacy Cema — którego
iMnnr1'Aii in iinMif--1t- 1 1 CIO i Min
mieć' posługiwał się swobodnie
języKiem poisKim iruuuu suuii:
wyobrazić żeby biskup Fcrbcr
zabierając głos w senacie koron-nym
— jak sam o tym pisze —
naprzemian z Rafałem Leszczyń-skim
odpowiadał na pytania
marszałka nie po polsku O tym
że Ferber występował w senacie
wobec króla pisze on jeszcze w
liście do Dantyszka 27IH1534 r
A cóż dopiero mówić o tych
radcach pruskich którzy wywo- -
i„:i: „ „:„: nunimńi-i-- t
O-- zasugerowani skromnym wy--
stepowaniem języka polskiego
odróżnieniu od języka nie--
mieckiego i łaciny w aktach
niekiedy mylne wnio
ski o nikłej znajomości języka
" " uJ6— h- - sklch-
Łukasz Watzenrode — biskup
warmiński wuj Kopernika
_
z
_
pe- -
wnoscią posługiwał się językiem
polskim w czasie swoich wystą- -
pień w senacie koronnym gdzie
miał swoje miejsce Gdyby
znał języka polskiego jeź--
dziłby tak chętnie na sejmiki
koronne Wspominają o tym
piotr Tomicki — biskup kra- -
kowski i biskup --warmiński —
Maurycy Ferber w listach do
Dantyszka
język- - polski znał z pewnością
Fabian Luzjanski którego mat- -
ka — Kościelecka pochodziła z
Korony Znany jest nam nawet
"" M ' "-"- " -- ™"--j-„A„iA na sejmiku w Elblągu to
„r™ ł„vir noia-i- m Tymczasem badacze
dotyczą
mógłby
Canada''
tem reflektor zgasł i "Leonardo
da Vinci" odpłynął
osiągnął więc tym samym lep- - theless The idea struck mv inglv msigr
' di immediateh' as I nemecKe oKrety podwodne do e writłng and j past week 1
Gdy jednak "Leonardo da Vin- - wn „ „ rM ____ of vnn iav
Nad ranem nastąpiła wspo-mniana
rzeź którą sprawiło
rozbitkom stado rekinów
ona wiele godzin Dopiero o-ko- ło
południa pojawił się wod-no-samol- ot
— widomy
że Gazzana spełnił swoją obiet-nicę
zawiadomienia aliantów o
zatopieniu transportowca Trzy
OKręty Które po dwóch dobach ' „i" ' wI-loWd- lv
mespeina zuu osod wsrocl mcii
była nieznana bliżej liczba rot- -
bitkow narodowości polskiej
natomiast 25 (jak twierdzi Kra- -
kus) lub 26 (jak pisze Leszcz} n- -
ski) osób polskiej narodowości
straciło życie Znane są nazwis--
ka 20 poległych żołnierzy i ch
ba warto je tu wspomnieć gd
często tak bywa że mimo upły- -
wu przeszło ćwierćwiecza wiele
osób nie zna jeszcze losów prz- -
czyn i miejsca śmierci swoich
najbliższych W kolejności alfa- -
betycznej byli to strzelec le- -
rzy Brzeziński starszy strzelec
Władysław Horodyski kapral
Lucjan Jandała podchorąży
Łsromsiaw Klimaszewski penor
Jerzy Kobyliński pchor Wło
dzimierz Komorowski strz A
dam Machowski strz Mieczy- -
sław Mirończyk pchor Ignacy
strz Mieczysław Mucha
strz Stanisław Myszko pchor
Andrzej
ście rezui- - da
tatów był cki Jerzy
Czy Kopernik przemawiał po polsku?
ich pe
JJ$
Baliń- -
było
Jana
rżenie
nie
yciągali
nie
nie
Mol
Nakoniecznikoff-Klu- -
roku 1541 rozmowę w tym jc- - zabiegać u posłów ksiąę-zyk- u
ze swoim agentem w Koro- - cych aby wyrazili zgodę na
nie — Polickim choć nip
wszystko rozumiał o czym póż- -
niej poinformował Achacego
Cemę
Wróćmy jednak do naszego
tematu Jeszcze w I polowie XVI
wieku językiem obowiązującym
w obradach seimiku Prus Kro- -
lewskich był język niemiecki
Np kiornwann sio niw tvm ia- -
kimłś narodowymi dążeniami
lecz wylacznic partykularysty- -
ranymi ceiaml Chodziło o to by
j k b gweg0 rodza]U barie
rą hamował dol)lw koronia- - m do rady pruskicj p0minię- -
ci"m 2asad indjgonatu prus- -
kicg0 Tak węc obrady rady
pruskiej 31 października 153n
roku w Elblągu odbywaly 3ie
nptttnlwłp „ ipzvkn niemiec
kim Gdyby zresztą było ina- -
czej zanotowaioy to nisarz
ftflnń:T-- i
Należy więc zapytać jak po- -
rozumiewał Jan Baliński nie
znający języka Są tu dwie
możliwości:
1 Jeśli wszyscy obecni wy- -
starczająco rozumieli język pol--
ski nie było potrzeby tłumacze-nia
jego wypowiedzi Spośród
ośmiu obecnych na tym sejmi
ku wątpliwość co do znajomo- -
ści języka polskiego budzić mo--
gą gdańszczanie (Nidderhoff
Behme) i elblążanie (Alexwan- -
gen i Loe) Ci dwaj ostatni jak
wiemy posłowali czasem do Ko--
rony więc być może znali język
polski Gdyby znali ję--
zyk polski to zachodziłaby jed-nak
jeszcze konieczność tłuma-czenia
obrad które odbywały
się po niemiecku — Janowi Ba-lińskiemu
2 Korzystano po prostu z tłu
macza Musimy tu zapytać czy
zdamło kiedykolwiek
tłumaczono wystąpienie Baliń
skiego na język niemiecki Mu-simy
odpowiedzieć że tak Zda
rzało się to na sejmiku w Mal-borku
12 maja 1529 roku Tłu- -
maczem Hardt
biskupa
skiego w wypad- -
— kach posługiwano się tłuma- -
czem — tego nie wiemy
Kto mógł być tłumaczem 31
października 1530 roku?
odpowiemy na to py--
tanie musimy przytoczyć treść
protokołu obrad z tego dnia
otóż wpierw przemawiał Jan
Baliński a zaraz po nim Miko- -
łaj Kopernik który stwierdził
że dla właściwego ustalenia zło- -
tej monety do srebrnej
ustalić stosunek złota do czy--
steg0 srebra a nie trzymać się
w tych obliczeniach wagi wybi- -
poniesione zwłaszcza przez wło- - któryś z radców pruskich za- - skierowany do niego w ię-- tych monet gdyż nie wiadomo
skich jeńców w obu wypadkach brał głos w dyskusji po łacinie zyku polskim i to w roku 1520 i]e zawierają one kruszcu a ile
należy przypisać temu że prze- - Podobnie rzecz się miała i "z Ba- - a więc adresat zapewne czytał dodatku Na to Jan von Lohe —
oni w dolnych -- potniesz- lińskim Zawsze przemawiał on po polsku Nie ma naturalnie burmistrz elbląski powiedział
czeniach transportowców i w po polsku i istnieje na to-wie- le żadnej-kwesti- i co do znajomości ze są to sprawy subtelne ale
większości wraz z nimi poszli dowodów języka polskiego u Jana Dan- - najważniejsze jest to w jaki
na Dużą śmiertelność po- - Można więc śmiało przyjąć tyszka — biskupa warmińskie- - sposób zapobiec "ucieczce"
śród tych rozbitków którzy że 31 października 1530 g0 W archiwum diecezjalnym hornguldenów z Prus Z kolei
zdołali opuścić pokład statku w roku w Elblągu Jan Baliński znajduje kilkanaście przy- - Edward Nidderhoff — bur-szalupa- ch
na tratwach bądź też przemawiał w języku polskim najmniej pisanych do mistrz gdański zaproponował
wpław przypisać trzeba naj- - Trzeba też i to wziąć pod uwa- - niego pó polsku Wiemy że i on przesunięcie rozstrzygnięcia tej
groźniejszemu wrogowi rozbit- - gę że łacina nie była zbyt roz-- czasem odpisywał po polsku na sprawy do sejmiku św Stani-ków
a mianowicie rekinom powszechniona wśród radców przykład Mikołajowi Działyń-- sława w-Malbo-rku
w roku 1531
których ogromne stada pojawi- - pruskich Natomiast język pol-- skiemu — staroście brodnickie- - Jednak Jerzy Bażyński — woje-ł- y
się w rejonie katastrofy ski coraz częściej rozbrzmiewał mu Zvracanosie do niego cza- - woda malborski sprzeciwił' się
zwłaszcza" po zatopieniu "Em-- w czasie obrad rady pruskiej sćm w ten sposób "Do Pana Bi- - temu i zaproponował od siebie
press of Canada" i urządziły skoro na sejmiku na św Malgo- - skupa Dantyszka" a więc forma taksę hornguldena na 13 gro-ta- m prawdziwą rzeź A w odróż-- rzatę w lipcu 1527 roku wielkie "Dantyszek" była już za1 jego ży-- szy i 1 szeląga aby 2 horngul-nieni- u od szybko zorganizowa- - miasta pruskie oskarżyły-si- ę że cia w użyciu deny równały się 2 grzywnom
nej akcji ratowniczej po zato- - radcy" pruscy choć dobrze znają -- Język polski znał nawet ksia- - w dalszej dyskusji proponowa-pieni- u "Laconii" — upragniona język niemiecki to używają w' żę Albrecht pruski Prowadził no pozostawić hornguldenv
pomoc w postaci brytyjskiego obradach języka polskiego Ko- - on na przykład w Królewcu w przy dawnej taksie (13 groszy)
ski strz Roman Pietruszewski
pchor Andrzej Rozwadowski
pchor Andrzej Rubinrot strz
Stefan Stępień strz Tadeusz
Tobolewski kpr Daniel Fran-ciszek
Wasilewski Zginęli rów-nież
dwaj marynarze: Włodz-imierz
Piotrowski i Jan Klemfas
oraz trzy (') ochotniczki z Po-mocniczej
Wojskowej Służby
Kobiet
uu—jŁ-- fancy reallv which occui
ntJłr' hope
Trwa-ła
dowód
Pawłów- -
lub
się
tego
wszyscy
Zanim
trzeba
jjst
się
listów
"Leonardo da Vinci" zatopił
jeszcze pięć statków czyli zniz- -
czyt łącznie szesc jeanosteK o
pojemności blisko 60000 BRT
ci" wracał do baz w tropiły
go i zatopiły w dniu 23 maia
1943 roku w odległości około
380 mil morskich na zachód od
Vigo (w połnocnozachodniej 111- -
szpanii) brytyjski niszczyciel
' Activc" i fregata "Ness" Wraz
z okrętem zginęła cała załosa
oraz pasażerowie: kapitan zato- -
pionego na Oceanie Indyjskim
statku "Manaar" wyratowany i
"Empress of Canada" oficer
włoski oraz — jeśli wierzyć in- -
formacji podanej przez Kraku- -
sa — podróżująca tymże trans
portowcem Polka nieznanego
nam nazwiska
Tak pokrótce przedstawia się
sprawa zatopienia transpoitov-c-a
"Empress of Canada" i jej
epilog — zniszczenie włoskiego
okrętu podwodnego "Lconaulo
podwyższenie ich ceny I teraz
jisarz gdański zapisał tak:
"Dortzu her Baliński und doc- -
tor Nicolaus Kopcrnick ire gut- -
gesagt dass besser
were dass men ihn in seyner
forigen wirde lysse" czyli że
nan Baliński i doktor Mikołai
Kopernik przedstawili swoje
7rlnnif -- żr lnnip! hprbip ipOi
jego (guldena) pozostawi się
przy dawnej jego wartości
VC7 protokole tym odnajduie- - T iiy wiec że Kopernik dwu- -
krotmc zablerał Slos P° Balln- -
sklm i wyrażał ten sam pogląd
w sprawie ceny guldena Praw- -
dopodobnie po wypowiedzi Ba- -
lińskiego w języku polskim Ko- -
Pcrnlk tłumaczył ją na jeżyk
niemiecki i przy tym dołączaj
SWÓJ P°Slad- - Kiedy zabierali
gios uazynsKi Lone czy iaaer--
iioii iupuiiiiK zawsiu ilUUZliU
przy Balińskim i tłumaczył mu
z języka niemieckiego ich wy
powiedzi na język polski Trze- -
ba tu pamiętać że Baliński ja- -
ko podskarbi pruski był bardzo
zainteresowany sprawami monp- -
tarnymi i stąd jego korespon-dencja
w tych sprawach z Fer-bere- m
natomiast Kopernik
konsultował w tych sprawach
Ferbera można więc przypusz--
Czać że były też jakieś kontakty
między Balińskim a Koperni- -
kiem poza sejmikiem i należa- -
łoby szukać potwierdzenia ich
w korespondencji
W końcu wypada jednak za-pytać
dlaczego pisarz nie zapi-sał
że Kopernik był tłumaczem
z języka polskiego na niemiecki
i na odwrót w czasie tych ob-ra- d
Otóż musimy pamiętać że
nazwisko Balińskiego i jego wy--
P™ledzl Powijają się często
na kartach recesow ale wypa- -
dek że tłumaczono jego wypo-wiedź
zanotowano tylko raz
Nie zawsze także zapisywano że
Baliński mówił po polsku choć
MMMJIJl llrt
W konkluzji wydaje się praw- -
dopodobne że sejmiku w
październiku 1530 roku Koper
nik tłumacz' wypowiedzi Jana
Balińskiego kasztelana gdań- -
skieyo z języka polskiepo na ję- -
zyk niemiecki a "na ucho" tłu- -
maczył mu wypowiedzi pozosta--
ych koleS°w z rady pruskiej z
JWka niemieckiego język
polski
Janusz Małłek
był Franciszek na podstawie powyższych dowo-- —
kanclerz doV powinno to być sprawą
Czy innych
bywaii
dno
również
na
duncken
na
na
chełmiń- -
' i 1 1 n n l i
Poprzyj Fundację
Since lt is known by sonie
nf m frionrlc flint T ~ wo iu tnjiv iin"
wiiie i was approacnea re- -
cently by "Pan Heydenkorn"
if I would be interested in
attempting an English corner
in the Związkowiec This of
rourse WOUld hp tr nttraet tlip
not so nuent reader of Polish
]jUt who has some ties and
interest with solana never- -
not for the language aspect
so much as for what I have to
say And so I will find lt a
stimulating challenge to
come up with some valid
"food for thought"
For one I forewarn you my
articles will not centrę ne-cessan- ly
on "being Polish m
Canada" "ethnic organiza-tions- "
etc as for me there
seem to be certain limitations
as to how long I can continue
on this thread Since I am of
Polish origin in that both my
parents were bom and raised
in Polane! and I do speak the
language also — this has
given me a sort of license to
write in the Związkowiec
And nevertheless of my at-tachm-ent
to the Polish cul-tur- e
— having been brought
up in its influence through
"harcerstwo" Polish night
school participation in arna-teu- r
theatre productions i-s- its to Poland upholding tra-ditio- ns
in the home — has
had an inevitable effect on
me and thus also the perspec- -
tive from which I do see the
world around me and analyze
it So as a conscious "Cana- -
dian of Polish origin" there
is bound to be a European —
Slavic undertone in my writ- -
ing
Basically I am interested
'" man m generał persons of
a" grOUpS and eiwiroiiments
l want to be able to present
to J'ou perspectlves on hu- -
ma" behaviour that have in- - t_eresbte anFdremnecahningChtioneasenyonoer
English There is that basie
human core in all of us which
rarely is ever fully exposed
This I admit is necessary to a
certain point for society to
be able to function Yet it
becomes negative and des--
tructive when we hecome
somewhat alienated and self- -
conscious for our inner selves
before one another The
acquired roles social group--
SŁYNNE
KROPLE
DIANA DROPS
Na przeziębienie ból
gardła gorączle łama-nie
w ciele katar u-par- ty
kaszel chrypkę
brak tchu astmę bron-ch- it
1 na bóle zębów
Stosujcie krople DIA-NA
które 7apenlują
ulgę odra7U
ROXODIUM
Nacierać bolesne miej-sca
rak nóc krz?a
karku na siniaki po- -
uuczema ciaia romeż
na swędrenie skome
fiTSf MuUrJUw1Km GES —
kleszczy
Na
wątrobę
USTRODEK żółć gazy kwasy kur-cze
parcie wzdęcie tWIIM boi 1 zatwardze-ONfnPATMK
nia Użjuać dwa razy
MMMPIOM dziennie rano i na
wieczór po jedzeniu
HUMCHM Wymienione lekarstwa
sa do nabycia w droge-riach
w -- 3te Kanadzie
Produkujemy także Inne leki Od-wiedz-cie
nas lub piszcie po Infor- macje — Nasz adres:
LUSCOE PRODUCTS
559 Bathursł Streeł
Toronto Ont M5S 2P8
12-- w
rjpppwwww
My
GASTRODEX
ALUMINIOWE POSZYCIE DOMÓW
Kolorowana! blachą produkcji ALCAN ALUMINUM
GWARANCJA 20 LAT!
Pamiętajcie — wszystkie drewniane domy i utensylia wy-magające
MALOWANIA mogą być pokryte aluminiową
kolorowaną blachą
LICZNE KOLORY DO WYBORU
Bezpłatne wyceny — Mr PENTRE — Metro Lic B 1341
TeL (416) 742-206- 4
l
MkAAAAAAd
33-- s
1
im Wl Reymonta
point of view
ings to which we belong sur--
i-nił-nrlmrt
iwuuuiiig i:i~ism::u_uu-iii- 1ouiMiaJ a
aie aeiense niask behind
which u becomes easy to
ludę The tragic result is
many end up leading ery
much alone type of lives —
never rpnlh' fnmminiipntintt
putting acróss their essence'
lt is here at this point I
should hke to relate a seem- -
lificant incident
rred to me this
am surę many
been in similar
type predicaments in that
own "anger" had to be
put asidc and the other side
of the coin considereci
Piesently I am lrwng in an
older somewhat run-dow- n building which houeer is
eiy uiet nomev and com
fortable centralh ocited
and has er reasonable rent
There are some 20 self-con- - tain?d units to the fotir floois
one ualks UP- - e a bnght
clean one-bedroo- m on the
fourl11 fl°or with een a bal- -
conv outside one window
'actualK a_fire escapei Weil
there aie 5 or 6 units which
do not hae their own bath-roo- m and subsecjucnlly shaie
it with another tenant! I hae
one of these units and so m
washroom is located at the
end of a long hall There are
two other older w omen with
whom I share this though 1
rarely see or heai them Weil
one week-nigh- t eening J
went to Hamilton with a
group of friends from Ara-beska
la local amateur Polish
th(atre groupt to see a play
being put on bv a contem- -
porary workshop there Later
we visited at the young clirec- - tors sitling around on the
lloor munching on apples
cheese and 'paczki" So as a
result we returned to Toron- -
to around two in the inoin- -
ing The one fnend decided
to Stay at my place as we
both worked in the same
building Also we were and
still are basically adoquately
communicating spints and
this provided only further
occasion to talk on into the
night The third person our dwer came up for a few mo- -
ments to borrow my projec--
tor for a few days Weil as
soon as we Innriert in w nil
one by one needed to trudge
skór--
upset shak-szeni- a
much ing at me
zaburzenia żołąd-kowe
chorą
gtowy
LIMITED
NA
ones
hall was peering
iiuo eyes mis
elderly frail woman
the us
our gowns
to
about
coming in late
that I and my had
awakened her
Z
salon
66 Spadina Ave
Did I not realize how old tlie
Duiming was:~ s~o sne pro- -
ceeded to bang away at the
walls to demonstrate to me
paper
disturbed her the most
was how the young niań wlio
had used the washroom liad
lcft the seat up which only
the noise of the toilet
morę echomg and forced her
to get up and put the seat
down agam Oncc she had
been awakencd she was
longer able to fali back
asleep and she lav awake
thinking till morning about
her deceased friends and
fanuly and otlier remaining
relalncs in England whom
she h?d been saing up for
many eais now to go
to isit one da But if this
'U)1Se unlnueil at
iuie iu moe oui to a moie
epensie lodging which
would make it impossible for
her to sae To say the least
I war flooied by this out-pou- r
as I am relatnely
not hae loud and
occasionally liae
come up after mid-nig- ht
Inside 1 was burning
with anger and resentmenl
lor being morę or less told I
could not brmg in or
use the washroom after mid-nigh- t
If the building was old
that was not
my fault and I really cl id not
I was making unreason-abl- e
noise Ilowever I said
nonę of this
v here aie m the
drivei's seat each one of
us is tapable choosina
viliifhol0r nf m-n- v niMinnc
possible to a situation
And in my mind I quickly
began to mto what this
u oman was undergoing — to
understand her point of viev
There she was living totalh- -
— with vpv limitnli
humijn contact at this point
in li nr lifp er lim-- t
isolated and angered What
would be the point in my re- -
torting in a hostile fashion?
i WOuld only foster morę an- -
tagonism and create an un- -
pleasant atmosphere in the
and after all I
lliis buildine erv verv much
Whv not heln her frustrated
sense loneiness which
™ „ki- - i„u - 1- -
So instead I stated I re- -
the handle The next morning
she passed a little under
my door with a few scribbled
words of and
surprise at my gesture
It's been over a week now
since thls oceurred and
l"ve not seen or heard my
'church mouse'
since
Hania Krajewska
Ł- - -- - -- - L ~~—-
!
N 1 FABRYKI
l'
l"
$6900 49 SZTUK
$6900
$2800 11900
St W) — Toronto B
-3951
29-- P
uown uie nauway to me gretted she had been awak-washroo- m We were not un- - ened and didn't realize that
duły loud or quiet — just the noise carried that casily
sort of in-betwe- en reason- - — so that from now on I
able After a short time our w ould make a real effort late
driver left with the projector at night to be super-cjuie- t and
and we put ourselves ac- - een use the other washroom
cordingiy to bed (a little after on the floor below It seemed
3:00) At 7:00 in the morning to help for suddenly she in-- I was awakened by loud talk- - terjected the question if I
ing in the hallway which was German what languages
tsheeermeedis vuesruyalsltyrandgeead tosilmenecaes tdoidtallyI sepaesaekd oBffutSoshtehatnever eve-Afte- r
a few moments the ning coming home from
noise subsided so I got up I decided to buy a boucjuet
and again went down to the of flowers I wanted to show
washroom — quite tired after her it really did malter to me
only some 3 hours of sleep that she had gotten so
On my way back I was stop- - that her feelings — her state
ped unexpectedly by my being was ol some impor-neighbourin- g tenant whom I tance to others So I posed
had never even seen before these yellow daisies outside ller door was also at the end her door nerchine them on
pryszcze wrzody white haired She seemed sin-n- e
podrażnienia uka- - cerely as she was
komarów her hand away
of this I
uie oi smali
— all
both of facing each
other in nignt
And she began lecture
the noise I had madę
so at night
friends so
thoughtlessly
UWAGA!
3
3
(róg King
366
liou thin they were
What
madę
no
back
mSnl sllc'cl
quiet do
parties
only
someone
friends
unfortunatelj
feel
This is we
as
given
so
feel
alone
fnplino
buildin like
of she
truły
notę
appreciation
had
UWAGA!
2
work
upset
of
me
of
MEBLE
PROSTO
Oszczędzicie w ten sposób na pośrednictwie
PEŁNE KOMPLETY 3 - POKOJOWE
W RATACH OD $150
częściowa sypialnia
częściowy
Umeblowanie kuchni
neighbounng
TYGODNIOWO
DOSTAWA WPROST Z FABRYKI
RÓWNIEŻ
MEBLE "TEAK"
Nowoczesne modele importowane z Danii
WIELKI WYBÓR MEBLI DO:
SYPIALNI JADALNI SALONÓW BIUREK LAMP
POJEDYNCZYCH MEBLI - SZAFEK STEREO SZAFEK
UNITED FURHITURE FACTOBIES
Tel
will
wTrrnTiuuniiuŁŁummłi
rA4k'_ A ±y -- łM-