Zwilazkowiec Alliancer, March 16, 1968

              M
uen
WMNnK
no
Chester Smith
TWO
lAmong
50 iui nu ex-- _
je"e"3 u anvv -- T--
are aoctors one a
cnecialist WrOfIC_lnu' "- pnmDtrnller - r
%ai
aseuj
1 stopnj
3"2n
n w
-- SkAu
hy
nf
JconiBlOn uui iicmagt
ot evemug:
angrily aDanaomns
obnous parucipauon us acuvities
~vł intnrpcf rnvounłuinun
meaicai proiession aeiended
in tne
ma ijSfmore energy
%IRB3Hf
Ig pól feH
INCIDENTS
he became qualified Honour respect so
roż ILing Polonia as
fonafsuccess colleague
taking
foirll8nunitv Patromzecl artists in 1 ISarea of Metropolitan Toronto its immediate
KI Qiitv by purchase of their works
roottji9"Conenienl superficial!!" cried in a de-Ja- ć
jlption of their actions
m2s$ Accountant madę interesting
f Menation which stayed me sińce
(lfcjnlght uttered
Ijttiipointine to Specialist bom
jT KPoland fought in
JfonrtMada brought
oblocr
1
U Wjj
"OZJCt
Jorącn:
Pnjinf
esza
ocor
t u
rochtr
i
ii
8i m
m '- - --"—
very ouen umer icason inan to
nn tnnif" whiph rnmpc łr minH Twn
iem me nura is
eniei-- nnd the
memories
taught
Canada trying
Jnediate purpose
'dskość
wcą
a Inrpp rnmnnnv
I311U1 ia luiuu
On one mesę
r oi
lacK oi m My
i o rałlior incr
e Druu a i-- —
jde two irom me
elves case ot
time and he
'y3 r tne a hs
oi pan in uiu
He olish who hved
and
25} the
and I
i £
1 J xhe then a very
one has with ever
u hen it was
the he said "we were
We the
We were up
lBŁht
UbjL
silb
ychi:
m
~~~„b
tne
and
have ivid of
Se
~Ą In we are
is to
J i :i t
%b e nae u
at me in a meaningtul way he continued
"
field
wliat
gave
—
rae have t
aDOut- - for
as are still havo an
ptstakes awayfrom
You way Ies as
uW
w born
qkąp!
)aaci
PJ
not
Wliile you are
k '5a?ms to be slipping away
hi
-- m'4i~s!
Looking
trying
we to
I What each of us has the
very
personality"
The took
"The gave
ijglimpse what must have been
31 TJrtłf rtłfrJrtM nłilt rłotriAłirt i UŁua
en dark
piv gallantly must have
and on
they must have
traj-a- l -
I upon
ath the permissive
the
no wonder
in exile
organization bond
as tragedy
is
Each
5J The and
igms be
be no
t of diverse
For
and
'ne the
and to
0ta dla
COUCHS
THROJtT
fy
B Com
""" i
generai pracimoner tne
cnanerea
-- fuv
i my
ine ronsn community
dv that
to tne
whole benefited his
had somewhat
me me
last and settled
in the way and
our youth and all that we
to become Canadians Our
improve or maintain our
heritage
yet
place saw the
T3lr łvłcł lłołfr
air
annihilate
when betrayal followed
- _____ country the broken pro- -
of Poland at the
of the
strongly to criticism of
that ties together
and blood
Author me in--
to acąuire
its existence
keeps and
to benefit its
get to by talk
In doing so the
member nart of the
problems we you wouldn even
UĄm Speaking English example As
mip Micated we we traces of accent
hi our Canadian identity
JoiftM think'in the Canadian whilc we some-śmi-et
have difficulties much the same manner
pli have difficulties in thinking in Polish
Ibljn and raised in Poland
CE!
71
to
we are doing all can
ajapt to Canada the country which we adopted
:ch of us has different but necessary to
Mmplete
second incident
pay Soldiers" Rolf Hochhuth the me
of it like in England
dpring the war
uuw dooiuiiaiuij pai-iiuii- v uiu iiiuat iidvt
in the days following the defeat of Poland
they
Bntain the ground
w suffered
-- i_'w
think the loss of
ises the killings Katyń forests by an ally the
camps
lose of war
It that the
overnment reacts so
eir The
forged in pain and
Dy
to
it
in
is
is
surely due
Two incidents
sheds understanding on the complex
ass of nponlp nur rommnnitv
Accountant the
tnat would difficult
Members of an have of it
Iherwise there would
by and
is composed
ave in by
ent in the and of the
alues which the community
such
must look within itself
Qp — — and
of
community lives eives
:i liis
[IM DŁUŻEJ CZEKASZ _
KTflMJl
SOBE
v mtmauuTmK
°10NM
do
"'- - "
"_"- -
O- -
devoted his
by
a private
fonsn
war in
your
other and
I
fought in the defence
ravaging
supporters
them
tempered in
both
elements people who
upholds
members
each
not having
have
a
a
whinli cnmunsp
community need
a culture tradition
been affected differing ways their involve--
defense maintenance creation
a community
a
listen debatę understand lecture
printed
fulfillment which inner
SIE
LEKI osób które
Sswa-PiS- ?4
COLDS
S
accountant
irienas
specianst saying
Polish
keep which
wants
when
the enemy
Polish
otherwise
reason
know itself
word
which
'ZANOi
autor
years
afthe
Respect their
little
ethnic
Uhough bound common
learn
readmg
self reąuires
POZBĄDŹ SWYCH K1IEDOMAGAŃ
aby czuć się lepiej prędzej
DIANA O&OPS
Znane wielu milionom osób DIANA krople
przynoszą ulgę przy dokuczliwym uporczywym
kaszlu z powodu przeziębienia głowy i piersi
przy gorączce przy bólu w kościach gardła
ochrypnięciu przy meczącym kichaniu kata-rze
astmie słowem dla odzyskania swobodne-go
oddychania Nic tak nie pomaga jak krople
DIANA DROPS nic tak szybko nie działa tak
szybko nie daje rezultatu Nic tak skutecznie
nie przynosi ulgi Cena jedynie $200
TYM WIĘCEJ CIERPISZ
Dra q na ulai
każdej aptece w
Toronto 4 Canada
ROXODIUM — płynny lek do nacierania głę-boko
penetrujący ciało Używany przy bólach
artretycznych reumatycznych i mięśniowych
przy bólach krzyża przy ischiasie bólu w bio--'
drach stawach ramion rąk łokci przegu-bów
przy bólach palców nóg kolan i kostek
Przy przeziębieniach piersi w przypadku bólu
głowy wokół uszu i przy sztywności karku w
przypadku żylaków i przy stłuczeniach sińcach
i przy skręceniu Pomaga na swędzenie głowy
lub ciała na wypryski wrzody i pryszcze na
twarzy lub ciele Cena jedynie $200 GASTfODIX
GASTRODEX — lek dla cierpiących na żołąd-kowe
niedomagania dolegliwości z nadmiaru
gazów przyniestrawności ostrych bólach żo-łądka
przy odbijaniu się zgadze ucisku na
serce piekące ciśnienie w dołku przy wzdęcia
parciu przy zaburzeniach wątrobianych przy
bólach głowy z powodu nieregularnego stoi-- "
ca jeśli czuje się kwaśny smak ustach
GASTRODEX przywraca apetyt pomaga tra-wieniu
I wzmaga działanie żółci usuwa bole
z nadmiaru gazów w żołądku lub kiszkach
Cena jedynie S300 „„:„--
BASTROOK
tONsnwioN
"TOGIS710N
huousnbi
"ubIchu
Vym lenione leki nabycia w
559 Bathurst Stv
accusea
oi
41i
for
naorawde
catei inu--
w
w
LUSCOE TRODUCTS LlMIitu
— — — -- n ™- - ™ ~ '— -- — --nł-
Hi-niiłii -r- ir-"" - ł —- - -- — --r --- - --—-
i-r - --w -- TMIIII—ii - - ii i m i-- ł~ tja łojri((-itłS- ' V 3 (Vwmłi "i ir- - T 'fc"rn-"- M
Iriżl Eryk Kosko
ss -- x =— ' MS-rs- s' --v t
sn BRHR _ _ - sen wiaa1 rozwoiu aoadv(i)
OD AUTORA
Referat niniejszy był wygłoszony w jęzjku angiel-skim
na Drugiej Konferencji o Słowianach w Kanadzie
w czerwcu 1967 na Uniwersjtecie Ottawskim Z te-go
pouodu niektóre dane w nim zawarte mogą być nie-zupełnie
aktualne W ramach referatu zjazdowego nie-możliwym
bjło wj wszjstkich którzy na za-sługiwali
Z tjch względów autor prosi czytelników o
wyrozumiałość
OD REDAKCJI:
Tekst tego referatu w języku polskim ukazał się
po raz pierwszy na łaniach miesięcznika młodzieżowego
'Kurier Ottaw ski"
Niniejsza praca ma na celu
przedstaw ienie w skrócie dzia-łalność
i osiągnięcia inżynie-rów
polskich którzy osiedli
w Kanadzie na polu technicz-nym
ekonomicznym i kultu-ralnym
Opisane są tutaj oko-liczności
jakie skłonił)' różne
grupy inżynierów do przyby-cia
do tego kraju jak również
podane są czczególy dotyczą-ce
osobistych osiągnięć po-szczególnych
jednostek Uzu-pełnione
to jest kilkoma da-nymi
statystycznymi Nieco
uwagi poświęcone jest tez Sto-warzyszeniu
Techników Pol-skich
w Kanadzie organizacji
która odegrała ważną rolę we
wszystkich fazach życia swych
członków
PREKURSORZY
Osiągnięcia Sir Kazimierza
Stanisława Gzowskiego (1813- -
41
H ł U Iff D d o©
r
mienić to
1898) są dobrze znane Był on
jednym z pierwszych budow-niczych
dróg żelaznych i mo-stów
w tym kraju członkiem-założyciele- m "Canadian So-cie- ty
of Civil Engmeers" (póź-niej
przekształconej na "En-gineerin- g Institute of Cana-da")
założycielem "Wycliffe
College" przy Uniwersytecie
Torontońskim pierwszym
przewodniczącym "Niagara
Falls Park Ćommission" or-ganizatorem
i prezessm "On-tario
Rifle Association" oraz
"Dominion Rifle Association"
podpułkownikiem saperów
kanadyjskich członkiem se-natu
Uniwersytetu Torontoń-skieg- o
honorowym adiutan-tem
królowej Wiktorii nagro-dzonym
tytułem "Sir" za za-sługi
dla Korony Jak widać
z powyższej bardzo niekom-pletnej
listy brał on niezwy
rnri:r PIllU t%An~urC?
V"JU"" S7MW"" WJelSAJ'
iwmiuu
kle czynny udział życiu Ka-nady
życiu różnorodnych
dziedzinach będąc jednym
najprzedniejszych obywateli
kraju owym okresie
Innym mniej znanym pol-skim
emigrantem bjł Alek-sander
Edward Kierzkowski
(1818-1870- ) inżynier który
został politykiem Osiadł on
Saint Hyacinthe ówczes-nej
"Lower Canada" W 1858
wybrany został do rady usta-wa
"Legislative
Council") Przegrawszy na-stępne
wybory wybrany znów
do zgromadzenia ustawodaw-czego
("Legislative Assem-bl"- )
ponownie traci wybory
W roku 1867 roku Konfede-racji
wybrany został do Izby
Gmin reprezentaujac Saint
Hyacinthe aż do chwili śmier-ci
IMIGRACJA WOJENNA
W początkowej fazie dru-giej
wojny światowej gdy Ka-nada
rozbudowywała po-śpiechu
swój przemysł obron-ny
brak wyszkolonych sił te-chnicznych
dawał się mocno
odczuć Podczas jednej ze
swych wizyt Londynie mi-nister
dostaw wojskowych
Ilon D Howc dowiedział
się iż pewna liczba doświad
czonych polskich inżynierów
techników rzemieślników
znajdowała się Zjednoczo-nym
Królestwie może uda- -
produkujemy tyBko
0H
Wk® H jTB B~
CTasff-- a Trwsra mrwtiffifrrii U SKeu w sam ta w "auNaHi
i
X)0 sms)
CJSJSUfJfUa' ~ tJ%l: t&~ Sm&gK
Best In The House" s-t-f? WrAMuCM"'
" '
w
w
z
w
w w
o d a w c z e j (
w
w
C
i
w
i
d
a u
I
__ £ I
I
l
"'
-- B0W w °°ND
I mr 1 ŁJPM rm i --ltmtwnM I
1 tlSI: —" B rttrk-sa- sa
Vffl3!&&młkfm JmPeri?''# ©:- - NlfiŁf iWBfffWA 1 Jedna z naibardzieJ Q? 2?&&?f 11
I jfseSi&TlL"P§s3Kn j znanych wódek vi i] eJfcyy Kanadzie Lekka I TO H
gładka W pięknej U t 5&JS irQiS?5P£lg£i a kryształowej wż "'''"Jarcro g IW&zSIMS&iSm 1 karafce JW 'rrzzj mmm
CrystalGin ' I TAriwWmPmssx
Czysty klarovny Vlsr# JeI gin produkowany --y r rjUCtC&4K$&V
specjalnie na smak WAHueOeĄ
ss% EST'A wwMi
WWSSiimtiM Wmm Maraca Run iMM-J- r BialyZłor K&S$fe-- 5
" Lekki ciepły — Z- --
Gold Crest dojrzały sm2k W ~-~- ---
Każdy lubi jej gładki charakterystycznej -- 1
delikatny smak Jest okrytej siatką
atrakcja każdego butelce
przyjgciŁ
Haraen Walker & §ons Ltd
S " ' 10 lUrOOLU CU CCI
łoby się sprowadzić ich do
Kanady celem dopomożenia
w wysiłku wojennym Ludzie
ci byli ewakuowani przez wła-dze
polskie we wrześniu 1939
roku przed najazdem armii
nazistowskich Wielu z nich
wyspecjalizowanych bjło w
dziedzinie konstrukcji pro-dukcji
samolotów silników
lotniczych instrumentów u-rząd- zeń do sterowania póź-niej
po upadku tego kraju
niektórzy zostali tam --zatrzymani
podczas gdy innym uda-ło
się zbiec do Anglii Portu-galii
Turcji Afryki Północ-nej
i Ameryki Południowej
Przy współpracy polskiego
rządu na uchodźstwie repre-zentowanego
w Ottawie przez
Wiktora Podoskiego konsula
generalnego który wkrótce
miał zostać ministrem pełno-mocnym
umowa szybko zo-stała
zawarta W jej wyniku
pierwsza grupa około 20 pol-skich
inżynierów wylądowała
w Halifaksie w marcu 1941 r
Dalsze grupy miały przyby-wać
w rożnych odstępach cza-su
Głównie dzięki wysiłkom
pana Leslie R Thomsona z
"Department of Jlunitions
and Supply" a później pana
II W Lea będącego na czele
wartime Bureau ot Tcchni
Jcai Personnel" nowoprzybyli
i znaleźli zatrudnienie w wielu
działacli przemysłu zbrojenio-wego
Kanady Panu R Her-getow- i
jednemu z polskich
inżynierów i pracownikowi
powyższego urzędu powie-rzono
funkcję nadzoru nad
cudzoziemskim personelem
technicznym Trzeba było
przezwyciężyć pewne począt-kowe
trudności u pracodaw-ców
którzy znali Polaków je-dynie
jako robotników rol-nych
i których trzeba było
przekonać że Polska jest w
stanic wydać równic zdolnych
inżynierów Inne trudności
wynikły na podłożu niedosta-tecznej
znajomości języka
angielskiego oraz angielskie
go systemu miar (lunt i sto-pa)
— szybko jednak zostały
przezwyciężone
Dla zapewnienia lepszej łą
czności z kanadyjskimi i pol-skimi
władzami inżynierowie
utworzyli w maju 1941 roku
organizację stowarzyszenie
Techników Polskich w Kana
dzie które' do dziś dnia roz-wija
działalność Chociaż pe
wna liczba nie zapisała się do
stowarzyszenia statystyka
członkowska daje dobre poję
cie o napływie personelu te-chnicznego
podczas wojny
Liczba członków wzrastała z
każdym rokiem jak następu-je:
29 członków w 1941 roku
112 w 1942 Tl w VdW w
1944 roku mały spadek do
190 Trzeba przy tym pamię
tać że kwaliiikowani robotni-cy
którzy w tym samym cza
sie lmigrowau uo nunauy jmc- -
la swa własną organizacje
podczas gdy technicy dopusz
czani byli do stworzenia inży-nierów
na równych prawach
Imieranci ci wpuszczeni by
li do Kanady jedynie na okres
trwania działań wojennych W
miarę jak zwycięstwo alian-tów
się zbliżało znaleźli się
oni wobec konieczności doko-nania
trudnego wyboru Ich
własny kraj padł łupem Ko
munistycznego reżymu narzu-conego
przemocą zbrojną i
tylko nieliczni chcieli tam po-wrócić
Pewna liczba znalazła
lepsze możliwości w Stanach
zjeanoczonycn więiŁiost za-decydowała
jednak pozostać
w Kanadzie Ich pozycja ure-gulowana
została specjalnym
rozporządzeniem wyaanym w
roku 1945 na mocy którego
przyznano im prawa imigran
tów Ogólna ich Jiczoa oce
niana była przez "wartime
Bureau of Technical Person-nel"
na około 265 zawodow-ców
i techników nie włącza-jąc
ich rodzin oraz dodatko-wo
300 kwalifikowanych ro-botników
DZIAŁALNOŚĆ
W CZASIE WOJNY
Sektorem który najlepiej
wykorzystał talenty polskich KESaSS
jryvj?'Ę
dzięki poprzedniemifdoswiad UV 41JlXkVii'MU'J łVJ W nv I
czenlu byli w stanie dać po-ważny
wkład techniczny do
ogólnego wysiłku Takim był
W J Jakimiuk znany kon-struktor
samolotów który' vr fabryce DeIIavilland w
DownsYiew stał na czele ekipy
(w skład której -- wchodziło
wielu Polaków) odpowiedzial-nej
za projekt samolotu szko-leniowego
"Chipmunk" oraz
samolotu "Beaver" Wielu
członków tej ekipy którzy
związani byli w Polsce ze
sportem szybowcowym przy-czyniło
się do zorganizowania
klubów szybowcowych w Ka-nadzie
czy to w postaci bu-dowania
szybowców czy też
służąc jako instruktorzy czy
też propagując ten sport róż-nymi
sposobami Z ich inicja-tywy
założone zostało "Soar-in- g
Association of Canada"
w 1943 Przy tej okazji powin-no
się wymienić nazwisko W
Czerwińskiego który jeszcze
w' Polsce zaprojektował po-nad
15 typó' szybowców i
ślizgowców a w Toronto wy-korzystywał
swój wolny czas
do dalszego projektowania
szybowców ("Sparrow" "Ro-bin"
"Loudon") dostosowa
nych do lokalnych warunków
Inny zespół pod kierowni-ctwem
G A Mokrzyckiego
byłego profesora lotnictwa na
Politechnice Warszawskiej
zorganizował kursy inżynierii
lotniczej na Ecole Politcchni-qu- e
w Montrealu Do grona
profesorskiego należeli dr B
Szczeniowski dr J Pawlikow-ski
dr A L M Grzędzielski
oraz inż Eryk Kosko Kurs
przerwany został po wojnie
gdy zapotrzebowanie na ab-solwentów
w tej dziedzinie
zmalało Warto tutaj nadmie-nić
że dr Szczeniowski dzi-siaj
jeszcze wykłada na poli-technice
montrealskiej jako
profesor zwyczajny dynamiki
cieczy termodynamiki silni-ków'
cieplnych i turbin na
czele laboratorium inżynierii
mechanicznej
Polscv inżynierowie dali
wszelako odczuć swą obecność
nic tylko na polu lotniczym
Już w 1943 roku A Rościszcw-sk- l
otrzymał list od C D
Iłowe z podziękowaniem "for
the part you played in the
development of the Long
BianCh Ttalning Rsfle" cwv
w roku 1946 "Scnate Stand-in- g
Committee on Immigra-tio- n
and Labour" zastanawiał
się nad powojenną polityką
imigracyjną raport złożony
przez ministerstwo pracy wy
mieniał szczegółowo o!MBv
rin nnlskiei nrupy inżynierów
imigrantów: założenie sześciu
fabryk i pięciu w ekstrakcji
alkoholu z odpadków przemy-słu
papierniczego} wprowa-dzenie
wielu nowych metod
i procesów przemysłowych
stworzenie wielu namiastek
dla naturalnych żywic farb
klejów opisanych w 35 pa-tentach
udoskonalenia w pro-cesach
metalurgicznych przy-rządy
do obrabiarek oraz do
usprawnienia produkcji
frudno się więc dziwić że
orientujący się w sytuacji Ka-nadyjczy- cy
głośno chwalili
dodatnią rolę odegraną przez
tych imigrantów I tak se-kretarz
"generalny "Enginccr-in- g
Institute of Canada" pan
L Austin Wright w liście z
26 listopada 1948 roku skie-rowanym
do A L Joliffe dy-rektora
działu imigracyjnego
przy Ministerstwie Górnictwa
i Zasobów Naturalnych pisze
co następuje: "Our expericn-c- e
with these (Polish) engi-neer- s
has been excellent
Several employerą have told
me that they found the rtien
to be extremely valuablc In
rnt i Vinve never heard from
an employer a single adverse
comment The one thing that
has madc them particularly
oinnW# to us dunng the
war and even now is that they
have been spccianzea in
branchcs of engineenng of
which we know less than our
brethren in Europę These
were the mechanlcal anu
rfprfrirnl and aeronautical
fields particularly You may
hn nssured that in the engi
neering field the Poles
extremely well qualified Be-for- e
the war they had enjoyed
great successes in tne maus
(Dokończenie na str 6)
WIELKANOC
PIENIĄDZE ŻYWNOŚĆ ETC
P i K A Ó
ZAMÓWIENIA do 22 MARCA dojdą NA CZAS
POLSKI FIAT 82500
NOWY WIELKI SAMOCHÓD PRZEZ PKO
CANSAGA CO LTD
811 Qoeen Sł W — Toronto 3 Onh — Tel EM 4-55- 74
MM~ł[T
are
Materiały budowlane — Lekarstwa I owoce połud
Prwkazy pieniężne — Panki żywnościowe
Maszyny I przyrządy rolnicze
Zamówienia przyjmuje telefonicznie listowniejub psobiście
Natychmiastowa przesyłka gwarantowana
Edmund Jan Gradowski
(UPOWAŻNIONY DEALER PEKAO)
056 Lakeshore Rd Eatt ' Port Credit
Tel 278-701- 7
"krf&KS- -
r-srWfS-
™
' X-t- f?
u ''' ?
rv5Snp7j'- - "-
-
MJtA
paczki "świąteczne"
i standartowe
"(o 'rtMii'nii fiWMte
m
zamów naiycnmiasp
392 Bay
Ont
iub
M
mŁJSrmJVS immm litiftltpi
psi
yp
m
l'R
lifH
łV
r#iłpUfJii
tf n
w biurze fa ą
PEKflO TRADING tił "i
St
Toronto
f
u miejscowego
"DEALERA" T 4
--
23 w
l b--f k-!mrm-ms-
im I
&
t
I i
iSjŁi- -
c
rfelifc!
i i
i
? i
9 i'
H
ł
'fc3
1 1
?
]
-
itr
tf 3!H